İSLAM İBADET ESASLARI ( İSLAM HUKUKU)
ASLÎ DELİLLER
Bilindiği gibi içtihad,”maksada ulaşmak için gayret sarf etmek” demektir.Bunu yapan müctehidler ‘ mutlak müctehid ve mukayyed müctehid’ diye ikiye ayrılır. Mutlak Müctehid: Dört büyük mezhep imamı.
Mukayyed Müctehid: Mezhepte içtihad yapan kimselerdir.
İslam Hukukunun Genel Prensipleri:
Bir işten Maksat ne ise Hüküm Ona göredir
Şek ile Yakin Zâil olmaz
Meşakkat teysiri celbeder
Zarar izale olunur
Adet muhakkemdir
a) Kitap
b) Sünnet
c) İcma: Hz.Muhammed (sav) ümmetinden olan müctehidlerin Hz.Muhammed’in vefatından sonra herhangi bir devirde şer’i bir meselenin hükmü üzerine fikir birliği etmeleridir.
Sarih İcmâ: Müctehidlerin şer’i bir meselenin hükmü üzerine görüşlerini tek tek açıklamalarıdır.
Sükûtî İcma: Şer’i bir mesele hakkında bir veya birkaç müctehid görüş belirttikten sonra, bu görüşten haberdar olanların bir görüş belirtmeyip sükût etmeleri sonucu oluşan İcmâ’dır.
İmam Şafii sukuti icmayı kabul etmez.
d) Kıyas: ”Nasslarda hükmü bulunmayan bir fıkhî meseleye,aralarındaki ortak illetten dolayı, nasslarda hükmü belirlenmiş meselenin hükmünü aynen vermektir. Kıyası meydana getiren unsurlara ”erkan-ül-kıyas” denir. (kıyasın rükunleri)
KIYAS’IN RÜKÜNLERİ (Asıl, Fer’, Aslın Hükmü, İllet ) AFAİ hükümler
Asıl: Hükmü belirlenmiş mesele.
Fer: Hükmü nass tarafından belirlenmemiş mesele.
Aslın Hükmü: Asıl hakkında sabit olan ve kıyas yoluyla fer’e de uygulanmak istenen hüküm.
İllet: Asla ait hükmün konmasına esas teşkil eden özellik/gerekçe.
• Şafiiler Mesalih-Mürsele’yi asla kabul etmezler. Haber-i Vahide oldukça önem verirler.
• Hanbeliler Kur’an ve Sünnet etrafında şekillendiği için kıyasa çok az başvururlar.Diğer mezheplere oranlara daha katı bir yapıya sahiptir VAD’Î HÜKÜMLER
Usûlcülere göre “vad’î hüküm”: Şâri”in, bir şeyi başka bir şey için sebep, şart veya mani kılmasıdır.
Vad’i hüküm şu nevilere ayrılır: Sebeb, rükün, şart, mâni’, sıhhat-fesâd-butlan.
FER’Î DELİLLER *
İSTİSHAN ( ÇIKMIŞ SORU ) ( İstihsan: hasen )
Kelime olarak; bir şeyi güzel olarak görmek’ demektir. Fıkıh dilinde ise; Müctehidin bir meselede özel bir delil sebebiyle, o meselenin benzerlerinde verdiği hükümden vazgeçip başka bir çözümü benimsemesi,yada iki farklı kıyas imkanı bulunduğunda, ilk bakışta dikkat çekmeyen kıyası (kapalı kıyas) gerekçe birliği açısından daha güçlü bulduğu için açık kıyasa tercih etmesi.
• İstihsan özellikle Hanefi ve Maliki mezheplerinde özel bir metot olarak ele alınmış, Hanefiler sıklıkla başvurmuşlardır.
• İstihsan; hakkaniyet, hüsniyyet, hakkın kötüye kullanılmaması,kolaylık gibi hukuk ilke ve kavramlarının yoğun biçimde uygulanmasına imkan veren zengin bir içeriğe sahiptir.
• Şafi, Zahiri ve Şia istihsanı kabul etmezler ISTISLAH ( MESALİH-İ MÜRSELE) ( Istıslah: Islah etmek )
Maslahat (Çoğulu: Mesalih): sözlükte; fayda, topluma yarar sağlama anlamına gelir.
Fıkhi anlamı: Şari tarafından muteber veya geçersiz sayıldığına dair hakkında delil bulunmayan, ancak bu şekilde bir yargıda bulunulmasının topluma ” yarar sağlamayı” veya ”zararı gidermeyi” hedefleyen durumlara denir. Maslahatlar Zaruriyat(zorunlu), Haciyyat(kolaylık sağlayan) ve Tahsiniyat(güzelleştiren)
• Daha çok Malikiler tarafından kullanılmıştır.
Örf-Adet: Fakihlere göre bir toplumdaki örf ve adetin geçerliliği için onun yaygın ve sürekli olması, nassların lafzına ve ruhuna yani İslam hukukunun temel ilkelerine aykırı düşmememesi gerekir.
İSTİSHAB: ( İstishab: sahib olmak )
Sözlükte; birlikte olmak ve ayrılmamak demektir. Fıkıh terimi olarak; İstishab; daha önce varlığı bilinen bir durumun aksine delil bulunmadıkça- varlığını koruduğuna hükmetmektir. İslam hukukunun en kapsamlı beş genel kuralından biri olan ”el-yakinü lâ yezûlu bi’ş-şek” kaidesi oluşturur.
Gazali başta olmak üzere kelamcı usulcüler, istishabı asli deliller arasında zikretmişlerdir.
Hanefilere göre delil olmayıp sadece hükümden sonra kuşku doğması durumunda kullanılır. ( Istıshab defi hususunda hüccettir )
İstishab hüküm itibariyle 3’e ayrılır:
1. İbaha-i Asliyye İstishabı: Buna göre bir şeyden yararlanma veya bir davranışta bulunma hakkında nasslarda özel bir hüküm yoksa veya kıyas yahut istislah yoluyla nasslardan bu hususta özel bir sonuç çıkmıyorsa ”Eşyada aslolan mübahtır.” Prensibine göre o şeyden yararlanmanın veya o işi yapmanın mübah olduğu sonucuna ulaşılır.
2. Beraat-i Asliyye(zimme) İstishabı Bir kimsenin borçlu veya suçlu olduğuna dair delil bulunmadıkça borçsuz veya suçsuz kabul edilmesi esasına dayanır.
( ÇIKMIŞ SORU )
3. Vasıf İstishabı: Şer’an varlığı kabul edilen bir hükmün, sebebinin ortadan kalktığı ispat edilmediği sürece sabit sayılması esastır. Mesela satım ve mirasçılık gibi bir mülkiyet sebebine binaen sabit olan mülkiyetin, aradan ne kadar zaman geçerse geçsin, ortadan kalktığını gösteren bir delil olmadığı sürece devam ettiğine hükmedilir.
İslam Öncesi Şeriatler (Şer’u Men Kablenâ/Şerâi-i salife)
Hz.Peygamberden önceki ilahi dinlerin hükümlerinden (şeru men kablena) Kur’anı Kerimde veya Sünnette yer almayanların Müslümanlar için bağlayıcı olmadığına alimler fikir birliği içindedir. Kur’anda veya Sünnette belirtilmiş olan hükümlerine gelince, bunların ilga (nesh) edildiğine dair delil bulunan hükümler Müslümanlar hakkında geçerli olmaz. Mesela Yahudilere haram kılındığı bilinen yiyeceklere ilişkin hükmün bir önceki ayetin delaletiyle Müslümanlar hakkında geçerli olmadığı anlaşılmaktadır. Önceki dinlerin hükümleri hakkında Kur’an ve Sünnette red veya onay yönünde bir açıklama mevcut değilse Hanefiler dahil bir grup İslam alimi bu tür hükümlerin Müslümanlar hakkında bağlayıcı delil olduğu görüşündedirler. (Tevrattaki dişe diş, göze göz diyeti Müslümanlar için de geçerlidir.)
Sahabi Kavli: Sahabe Hz.Peygambere yetişen onu gören ve ona iman eden kişilere denir. Şer’i bir delil sayılıp sayılmaması konusu ihtilaflıdır. Rey ve İctihad ile bilinemeyecek konularda sahabe sözünün sünnet kapsamında değerlendirilmesi, rey ve ictihad ile bilinebilecek konularda ise sahabî sözünün bağlayıcılığı olmaması görüşü hakimdir.
SEDD-İ ZERAİ: Harama giden yolların yasaklanması/terk edilmesi. Daha çok Maliki ve Hanbeli mezhepleri tarafından işletilen bir metottur.
VAZ’ OLUNDUĞU MANA BAKIMINDAN LAZIFLAR (HAMüMü)
A) Hâss: Bir tek manayı ifade etmek üzere konmuş ve bir tek ferde delalet eden lafızdır.
B) Âmm_”Âmm” tek vaz’ ile tek bir mana ifade etmek üzere konmuş bulunan ve muayyen bir miktarla sınırlı olmaksızın bu mananın kendisinde gerçekleştiği bütün fertlere şâmil olan lâfızdır. Bir başka ifade ile Âmm, bir isim altında anılan şeylerin sınırsız olarak tamamını içine alması için vaz” olunan lafızdır
C) Müşterek_ İki veya daha fazla manaya ayrı ayrı şekilde vaz’ olunarak konulmuş lafızdır. Bu tariften müşterek için iki şartın olduğu anlaşılmaktadır:
D) Müevvel_ Bazı karîneler vasıtası ile müşterek lafızın içine aldığı manalardan tercih edilen anlama müevvel denir.
İbadet-i Mersume: Sistematik ve şekle bağlı ibadet demektir.
Taabbud anlayışı: İbadetin samimiyet,iyi niyet ve dünya menfaati beklemeden yapılmasına taabbud anlayışı denir. Ramazan orucu buna örnektir.
İBADET ÇEŞİTLERİ
Aynî ibadet: Mükelleflerinin her birinin ayrı ayrı yerine getirmesi gereken ibadetlerdir.Beş vakit namaz,zekat,oruç…
Kifâî ibadet: Mükelleflerin hepsinden yapılması istenen fiillerdir.Mükelleflerin bir kısmının ibadeti yerine getirmesi diğerlerini sorumluluktan kurtarır.Cenaze namazı buna örnektir.
İSLAM HUKUKUNUN DÖNEMLERİ
Hz. Peygamber Dönemi İslam Hukuku kaynakları: KİTAP, SÜNNET
Sahabe Dönemi İslam Hukuku kaynakları: KİTAP, SÜNNET ve İÇTİHAD
Tabiun Dönemi İslam Hukuku kaynakları: KİTAP, SÜNNET, İÇTİHAD, SAHABE İCMASI
Müctehid İmamlar Dönemi İslam Hukuku kaynakları: KİTAP, SÜNNET, İÇTİHAD, SAHABE İCMASI, KIYAS, İSTİHSAN, ISTISLAH
(Müçtehid imamlar dönemi: Fıkhın Altın çağı, Tedvin dönemi, Abbasiler Dönemi)
İmam Şafii’ye göre: mürsel hadisler, sahabe içtihadları ve görüşleri delil olarak kabul edilmez.
İmam Azam ö. 150 İmam Maliki ö. 179 İmam Şafi ö. 204 Ahmed b. Hanbel ö. 241
DİĞER MEZHEPLER:
l. İbadiye(İbazi) mezhebi: ( En mutedil harici grup)
* Halife seçimle gelmeli
* İman amelden bir parçadır
* Söz taşımak, kin ve düşmanlık, çirkin sözler abdesti bozar
* Recm kabul etmezler
2. Caferi Mezhebi ( İmamiye/İsnaaşeriyye):
* İmamet Hz. Ali soyuna mahsustur
* Hukuki kaynakları; Kitab, sünnet, icma ve AKIL’dır.
* Sünnet yalnızca peygamberin sözleri değil masum imamların sözleride sünnettir
* İçtihad kapısı daima açıktır derler ama Kıyasa başvurmazlar
* Muta nikahını kabul ederler
* Boşanmada şahit zorunludur
* Ehl-i kitap kadınlarla evlenmek caiz değil
* Ama kişinin eşinin teyzesi ve ya da halasıyla evlenmesi caizdir.
* Bidi boşamayı (sünnete uygun olmayan) geçersiz sayarlar
3. Zeydiye ( Hanefilere en yakın Şii mezhep )
* Hukuki kaynakları; Kitab, sünnet, icma, kıyas, istihsan, mürsel maslahat ve AKIL
* İçtihada büyük önem verir. İçtihad kapısının kapanmasını caiz görmez
* Hz. Ali’den önceki üç halifenin hilafetini efdal-mefdul teorisiyle meşru kabul ederler
* Muta nikahını kabul etmezler
* Mesh üzerine meshi ve ehli kitap ile evlenmeyi caiz görmezler *Gayri müslümin kestiği hayvan yenmez
4. İsmailiyye:
* Bir çok hususta imamiyye ile aynı görüştelerdir
* Muta nikahını kabul etmezler
* Varislerin izni olmadan bir başka varise yapılan vasiyeti hükümsüz sayarlar
TEKLİFİ HÜKÜMLER:
1. Vacip (Farz) *
Eda edileceği vakit açısından;
Mutlak Vacib: Yapılması için belli bir vakit tayin edilmeyen ibadetler: Kaza namazı, kaza orucu gibi kefaretler ve kazalar
Mukayyed Vacib: ( Kayıtlanmış, belirlenmiş ) Yapılması, yerine getirilmesi için belli vakit tayin edilen ibadetlerdir. Ramazan orucu, hacc, fıtır sadakası, beş vakit namaz gibi.
Miktarının belli olup olmaması açısından;
Mukadder/Muhadded Vacip: Şari’nin miktarını belirlediği vaciptir ( Namazın vakti, zekatın oranı gibi)
Gayrı Mukadder /Gayrı Muahhed Vacip: Miktarı belirlenmeyen vacip ( Başın meshi, nafakanın miktarı gibi)
Yerine getirilmesi istenen;
Ayni Vacip (Farz-ı Ayn): Namaz, oruç ..
Kifai Vacip (Farz-ı Kifaye): Cenaze namazı
Fiilin belirli olup olmaması açısından;
Muayyen Vacip: Seçim hakkı olmayan
Müphem(muhayyer) Vacip: Seçim hakkı bulunan ( Yemini bozan birinin kefaret için; On fakire yedirmek, köle azat etmek veya üç gün oruç tutmak)
MENDUB: Şer’an yapılması kesin ve bağlayıcı olmayıp yapılması istenen SÜNNET
Kavlî Sünnet: Hz.Peygambere ait sözlerdir.
Fiili Sünnet: Hz.Peygamber’in uygulamalarıdır.
Takriri Sünnet: Hz.Peygamberin haberdar olduğu ve ses çıkarmadığı olaylardır.
Sünnet-i Hüda: Müekked ve Gayr-i Müekked sünnete Sünnet-i Hüda denir.Daha çok dini vecibeleri tamamlayıcı özelliktedir.
Sünnet-i Zevaid: Dini tebliğ maksadı olmayan, Hz.Peygamberin insan olması itibarıyla yaptığı davranışlardır.
MÜSTEHAB: Hz.Peygamberin bazen yapıp bazen terk ettiği, İslam alimlerinin de uygun ve güzel bularak işlediği fiillerdir.
MÜBAH: Mükellefin yapıp yapmaması hususunda serbest olduğu fiillerdir.
MEKRUH: Hanefilerde ”tahrimen mekruh” vacibin ,”tenzihen mekruh ise mendubun zıddıdıdr.
Tahrimen Mekruh Haberi Vahid gibi zan ifade eden bir delille sabit olmuştur. ( Pazarlık üzerine pazarlık, evlenme teklifi üzerine teklif gibi)
HARAM:
Liaynihi (lizatihi) haram: Bir şeyin bizzat kendi varlığındaki bir zarar ve çirkinlik sebebiyle doğrudan haram kılınan ( Adam öldürme, zina, hırsızlık gibi) Ligayrihi haram: Meşru olmakla birlikte haram kılınmasını gerektiren dıştaki bir sebepten dolayı yapılması yasaklanan ( Alım-satım meşru lakin riba içerirse)
Azimet: Yüce Allah’ın mükelleflerin hepsi için bütün durumlarda bağlayıcı olmak üzere ilk olarak koyduğu hükümlerdir.
Ruhsat: Yüce Allah’ın kulların özür ve ihtityaçlarına göre koyduğu geçici hükümlerdir.
VAZ’İ HÜKÜMLER:
1. İllet: Şarhoş etme özelliğinden dolayı şarabın haram kılınması. Şarap içme. illeti: Sarhoş edici olması
2. Sebep: Varlığı hükmün varlığına yokluğu da hükmün yokluğuna alamet olan durumdur. Örneğin vakit namazın sebebidir.
3. Rükun: Bir şeyin varlığı kendi varlığına bağlı olan ve onun yapısının bir parçasını teşkil eden unsurdur. İbadetlerde rükun ibadetin farzıdır. Rükun olmaması o
şeyin batıl olmasına sebep olur.
4. Şart: Varlığı onun varlığına bağlı olan ancak yapısından bir parça olmayan iş veya özelliktir. Abdest namazın şartlarındandır.
5. Mâni: Varlığı sebebe hüküm bağlanmaması veya sebebin gerçekleşmemesi sonucunu doğuran durumdur. Örneğin kan kısımlığı evlenmeye manidir.
İBADETLE İLGİLİ TERİMLER
Eda: Mükellefin fiilini,belirlenmiş vakit içinde şartlarına riayet ederek eksiksiz yerine getirmesidir.Beş vakit namaz.
İade: Mükellefin fiilini belirlenen vakit içinde ancak eksik şekilde eda edip daha sonra tekrar vakit içerisinde tam olarak tekrar yerine getirmesidir.Teyemmümle namaz kılan kişinin suya kavuşarak o namazı yeniden kılması.
Kaza: Bir yükümlülüğün vakti çıktıktan sonra tam olarak yerine getirmesidir.
Sahih: İbadetin kendisi için belirlenmiş rükun (temel unsur) ve şartları tam olarak taşımasıdır.
Bâtıl: Kendisi için belirlenen unsurların hiçbirini taşımayan ibadet ve işlemlerdir.
Fâsit: Kendisi için belirlenmiş olan şartları eksik olarak taşıyan işlemlerdir.Bu tanım Hanefilere aittir.
Müfsit: Bir ibadeti bozan veya sakatlayan fiil veya eksikliktir.Oruçlu iken bilerek yiyip içmek gibi.
Iskat Ruhsatı: Ölüm tehdidi altında olan kişinin orucunu bozması Tezkiye: Ahlak ve tasavvufun konusu olup ahlaki pisliklerden arınmadır.
Hadesten Taharet: Abdestsizlik,cünüplük,hayız ve nifas durumunda meydana gelen pislikten temizlenmeye denir.
Necasetten Taharet: Beden,elbise ve namaz kılınacak yerin temizlenmesine denir.
Mutlak su: Kar, yağmur göl suları buna örnektir.
Mukayyed su: Meyve suyu, gül suyu, mden suyu buna örnektir.
İstibra: Tuvalet sonrası idrar yolunda kalabilecek damla ve sızıntıların tamamen kesilmesi için bir süre bekleyip sonra temizlenmedir.
İstinca: Tuvalet sonrası dışkı ve idrar yollarında kalan pisliklerin temizlenmesidir.
Vücub ehliyeti: Hak ehliyeti Hayatta olsun yeter Cenin dahil Eda ehliyeti: Temyiz ile başlar büluğ ile tam olur
Semavi Arızalar:
Akıl Hastalığı (Cünûn), Bunama, Baygınlık, Yaş küçüklüğü, Ölümle sonuçlanan hastalık, (Borçluluk?), Kölelik, Uyku, Unutma, Ölüm, Hayız ve Lohusalık
Müktesep Arızalar:
Sükr (Sarhoşluk), Sefeh (Harcamalarda Tedbirsizlik), Bilgisizlik, Yanılma, Ciddiyetsizlik, Yolculuk, Zorlama, İflas
Manevi-Hükmî Temizlikten Temizlenme Yolları: Abdest, Boy Abdesti, Mesh, Teyemmüm
• Abdestin Arapça karşılığı vudû’dur.
• Abdestin farzları: Yüzü yıkamak, kolları dirseklerle yıkamak, başı meshetmek, ayakları topuklarla beraber yıkamak.
• Şafiilerde abdestte NİYET ve SIRAYA UYMAK FARZ ( ÇIKMIŞ SORU )
• Maliki ve Hanbelilere göre bunlara ilaveten Muavalat: Bu işlemlerin ara verilmeden yapılması FARZ
• Caferiler ayakların yıkanması değil de meshedilmesi FARZ
Abdest Çeşitleri
Farz Abdest: Namaz, tilavet secdesi ve Kabeyi tavaf için abdest farzdır.
Vacip Abdest: Hanefilere göre Kabe’yi tavaf abdesti vaciptir.
Mendup Abdest: Sürekli abdestli olmak, Kur’an okumak, cenaze yıkamak için alınan boy abdesti mendup abdesttir.
Abdesti Bozan Durumlar:
• İdrar ve dışkı yollarından idrar, dışkı, meni, mezi, kan gibi sıvının çıkması ve yellenmek
• Vücudun herhangi bir yerinden kan, irin, gibi necis bir maddenin çıkması. Ağızdan çıkan kan tükürükle eşitse veya fazlaysa abdesti bozar. Şafiilere göre idarar ve dışkı yeri haricinde çıkan kan ve benzeri şeyler abdesti bozmaz.
• Bayılma, delirme gibi şuurun elinde olan durumlar.
• Namazda yakındakilerin duyabileceği şekilde sesli gülmek hem abdesti hem de namazı bozar. Hanefiler dışındaki mezheplere göre bu gülüş sadece namazı bozar.
• Cinsi münasebet ve kadına aşırı temas, Şafiiler erkek ve kadının tenlerinin değmesinin, Maliki ve Hanbeliler ise temasta cinsel haz duyulması durumlarında abdestin bozulacağını kabul etmişlerdir.
• Mazeret halinin son bulması
Guslün Farzları
• Hanefi ve Hanbelilere göre, ağzı su ile yıkamak (mazmaza), burnu su ile yıkamak (istinşak) ve bütün vücudu yıkamaktır.
• Şafii Maliki ve Caferilere göre ağız ve burnu yıkamak sünnettir.
• Niyet Hanefilerde sünnet diğer mezheplerde farzdır. Malikilere göre vücudu ovalamak ve gusül işlemlerine ara vermemek farzdır.
Ebu Yusuf, Maliki, Şafii ve Ahmet bin Hanbel tadil-i Erkanı namazın rükunlarından sayarlar.
Tadil-i Erkan Hanefilere göre: VACİP Diğer üç mezhebe göre: FARZ NAMAZIN VACİPLERİ
• Namaza tekbir ifade eden bir cümle ile başlamak (Allahuekber). Çoğunluğa göre bu farzdır.
• Fatiha suresini okumak. Diğer mezheplere göre her rekatta okumak farzdır.
• Farz namazlarının ilk iki rekatında ,vacip, sünnet ve nafile namazların her rekatında zammı sure okumak. (diğer mezheplere göre sünnettir)
• Fatihayı zammı sureden önce okumak
• Tek başına namaz kılarken öğle ve ikindi namazları ile gündüz kılınan nafile namazlarda kıraati gizli yapmak.
• İmamın sabah, Cuma, bayram, teravih, vitr namazlarının her rekatında, akşam ve yatsı namazının ilk iki rekatında kıraati açıktan yapması
• Secdede alınla burnu birlikte yere koymak
• Farzlarda tertibe ve tadil-i erkana riayet etmek
• Namaz sonunda sağ ve sola selam vermek
• Vitir namazında kunut duasını okuyup, kunut tekbiri almak
• Gerekli durumlarda sehiv secdesi ve tilavet secdesi yapmak.
SÜNNET VE NAFİLE NAMAZLARI KILMANIN MEKRUH OLDUĞU VAKİTLER
• İkinci Fecrin (fecr-i sadık) doğmasından güneş doğana kadarki vakit
• İkindi namazı farzından güneş batıncaya kadarki vakit ( ÇIKMIŞ SORU )
• Akşam namazı farzı öncesi
• Bayram namazı öncesi ve sonrası
• Farz namaz için kamet getirilirken,sabahın iki rekatlık sünneti hariç,nafile kılmak mekruhtur.
• Hacda Arafat ve Müzdelifede namazların cem’i sırasında aradaki sünnetleri kılmak mekruhtur.
• Hatip hutbeye çıkarken ve hutbe esnasında
• Farz namazın vaktinin daraldığı esnada sünnet ve nafile namaz kılmak mehruhtur.
Müdrik( İdrak eden tam kılan) Namazın başından sonuna kadar imama uyup namazı imamla kılan ( ÇIKMIŞ SORU )
Lâhik: ( Ayrılan) Namaza imamla başlayıp bir sebeple bir kısmında imamdan ayrılan Mesbuk: ( Geç kalan) Birinci rekatun rükû’undan sonra imama uyan
Sesli namazlarda imama uyan;
Şafiler’e göre: Sadece Fatiha suresini okur ve susar Maliki ve Hanbelilere göre: Bir şey okumaz sadece dinler
Cemaatle Namaz:
Hanbelilere göre: FARZ-I AYN
Şafilere göre: FARZ-I KİFAYE
Hanefi ve Malikilere göre: MÜEKKED SÜNNET
NAMAZ VAKİTLERİYLE İLGİLİ KAVRAMLAR
Fecr-i Kazib (Yalancı fecir): Doğu ufkunda beliren ve ufuktan yukarıya doğru dikey olarak yarım daire şeklinde yükselen aydınlıktır. Fecr-i Sâdık (Gerçek fecir): Sabaha karşı doğu ufkunda belirlemeye başlayan beyazlıktır. Bu aynı zamanda imsak vaktidir.
Zeval: Güneşin tam tepeden batıya meyletmesi.
İstivâ: Güneşin tam tepede bulunması
Fey’i Zeval: Güneşin tam tepedeyken cisimlerin yere düşen gölgesi Şafak: Ufukta meydana gelen kızarıklık
Tağlis: Sabah namazını fecr-i sâdık doğarken yani ortalık henüz karanlık iken kılmak İsfar: Taglis’in zıttıdır. Hava aydınlanınca kılmak İbrad: Öğle namazını geciktirip serinlikte kılmak
• Hanefi mezhebine göre sadece Kurban bayramının ilk günü Müzdelifede taglis (ortalık karanlık iken) kılmak daha faziletlidir. NAMAZLARIN CEM’İ (Cem’u Salateyn)
İki namazın birleştirilerek kılınması sadece ”öğle ile ikindi” ”akşam ile yatsı” namazları için geçerlidir.
Cem-i Takdim: Öğle ve ikindiyi, öğle vaktinde kıl takdim et ARAFAT’TA ( Arafatta takdim, Müzdelifede tehir )
Cem-i Tehir: Akşam ve yatsıyı, yatsı vaktine tehir et MÜZDELİFE’ de
Hanefilere göre hac esnasında Arafat ve Muzdelife’de yapılan cemlerin dışında cem yapılmaz.
Şafii, Maliki ve Hanbeliler hem hacda hemde korku, yolculuk, yağmur gibi mazeretler dolayısıyla cem yapılabileceğini savunmuşlardır.
*İlk Cuma namazı Hicret esnasında Salim bin Avf yurdunda Ranuna vadisinde Benî Salim Namazgahında kılınmıştır.
Cuma namazının Vücub(Yükümlülük) Şartları
• Erkek olmak
• Hür olmak
• Mukim olmak
• Sağlıklı olmak
• Mazeretsiz olmak
Cuma namazının Sıhhat(Geçerlilik) Şartları
• Vakit
• Cemaat (Cemaat sayısı: Hanefiler: İmam dışında 3 kişi, Şafi ve Hanbeliler; İmamla beraber 40 kişi, Malikiler imam dışında 12 kişi )
• Şehir
• Cami
• İzin
• Hutbe
BAYRAM NAMAZLARI:
Hanefi Mezhebine göre: VACİP
Şafi ve Malikilere göre: MÜEKKED SÜNNET
Hanbelilere göre: FARZ-I KİFAYE
NAFİLE NAMAZLAR (Tavattu Namazlar)
Tahiyyaetu’l-Mescid: Mescide gelen kişinin mescidin rabbine selam vermek, O’na tazimde bulunmak için kıldığı İki rekatlık müstehab namazdır.
Kuşluk (Duha) Namazı: Güneş doğup kerahat çıktıktan sonra yani kuşluk vaktinden istiva vaktine kadar kılınan iki, dört, sekiz veya on iki rekatlık müstehab namazdır. Hz.Peygamberin uygulamasıyla sabittir.
Teheccüt Namazı: Yatsı namazı sonrasında biraz uyuduktan sonra kalkılıp kılınan iki rekattan sekiz rekata kadar olan namazdır. Hz.Peygambere farz kılınmıştır. İstihâre Namazı: Hakkında nasıl hareket etmenin doğru olduğu bilinmeyen mübah işlerde, manevi bir işaret almak için kılınan iki rekatlık namazdır.
Tesbih Namazı: Her rekatında 75 kez ”subhanallahi velhamdulillahi velâ ilâhe illallahu vallahuekber” şeklinde tesbih okunan namazdır.
Hacet Namazı: Dünya veya ahretle ilgili ihtiyacı olan kimselerin yatsı sonrasında kıldığı namazdır. Ardından dua edilir.
Yağmur Duası (İstiskâ): Kuraklık durumlarında Müslümanların Allah’tan yağmur niyaz etmek için yaptıkları duadır. İki rekatlık namaz kılınır ve minbere çıkılmadan hutbe okunur.
Kusûf ve Husûf (Güneş ve Ay tutulması): Güneş ve ay tutulması esnasında ezansız ve kametsiz kılınan iki rekatlık namazdır.
Namazın Yolculukta Kılınması (Seferîlik)
• Sefer ve müsaferet yolculuk anlamına gelir. Yolcuya musafir denir. Seferilerin karşıtı ”ikamet ve hazar” musafirin karşıtı ise ”mukîm ve hazarî”dir.
• Hanefilere göre seferi olabilmek için 90 km. yol gitmek gerekir.
• Hanefilere göre yolculukta dört rekatlık farz namazların iki rekat olarak kılınması vaciptir.
• Malikiler kısaltmayı sünnet-i müekkede olarak görürler.
• Şafiiler kişinin muhayyer olduğunu ifade etmişlerdir.
• Bir yerde 15 gün veya daha fazla kalmaya niyet eden kimse için ikamet hükümleri geçerli olur. 15 günden az kalanlar seferi hükümlerine tabi olur.
Vatan-ı asli: Kişinin yaşayıp barındığı yerdir
Vatan-ı ikamet: Kişinin 15 günden fazla kalmak istediği yer Vatan-ı Sükna: 15 günden az kalmayı düşündüğü yer
*Hz. Peygamber korku namazını ”Zatu’r-Rika, Batn-ı Nahl; Usfân ve Zikared gazvelerinde kıldırmıştır.
SEHİV SECDESİ
Yanılarak farzın tehirinden (geciktirilmesinden) veya vacibin terk veya tehirinden dolayı, namazı tamamlamak için namaz sonunda yapılan secdelerdir. Sehiv secdesi vaciptir. Sehiv secdesi son oturuşta (kade-i ahire) selam sonrasında yapılır.
Sehiv secdesi gerektiren durumlar: ( ÇIKMIŞ SORU )
• Namazın tam bir rüknu, bir farzı öne alındığında veya sonraya bırakıldığında
• Namazın rekatlarından birindeki iki secdeden biri yanılarak terk edildiğinde
• Namazın vacibi yanılarak terk edildiğinde veya geciktirildiğinde
• Sünnet namazlarda ikinci rekattan sonra Tahiyyat okunmadığı hatırlandığında
• Dört rekatlı namazlarda ikinci oturuş yapılmaksızın beşinci rekata kalkıldığında
• Dört rekatlı farz namazın son oturuşunda selam vermeden ayağa kalkıldığında
• Namaz içide bir rükun yerine getirilecek kadar düşünceye dalındığında
• Namazın rekatlarında şüphelenildiğinde
• Dört veya üç rekatlı namazlarda Fatiha’dan sonra birer sure veya bir miktar ayet okunmadığında
• Namazda yanılmaların birkaç tane olması halinde sehiv secdesi yapılır.
TİLAVET SECDESİ : Kur’an-ı kerimde 14 yerde tilavet secdesi geçmektedir. Secde ayetlerinden okumak veya işitmek sonucu yapılan secdedir.
Tilavet secdesi vaciptir.
Tilavet secdesinin geçtiği sureler ve ayetleri ( MİSSAFFİR HANNN)
Meryem 58 İsrâ 109
Sâd 24, Secde 15 A’raf 206
Furkan 60, Fussilet 37
İnşikâk 20
Ra’d 15
Hac 18
Alak 19
Neml 25, Nahl 50, Necm 62
CENAZE VE CENAZE NAMAZI
• Ölen bir müslümanın yıkanması, kefenlenmesi ve defnedilmesi farz-ı kifâye’dir.
• Savaş şehitleri yıkanmaz. Namazları kılınıp elbiseleriyle defnedilir.
• Ebû Hanife’ye göre ölü doğan çocuğun oranları belli ise yıkanır, bir beze sarılır ancak namazı kılınmaz.
• Cenaze yıkayan kişinin boy abdesti alması müstehab’tır.
Kefen üç parça bezden oluşur. ( KİL )
Kamîs (boyundan ayaklara kadar uzun bir bez), FARZ İzâr (uzunluğu baştan ayağa kadar olan bir bez),VACİP Lifafe (ikinci parçadan daha uzun bez).SÜNNET Kadınlarda bunlara ilaveten başörtüsü ve göğüs örtüsü vardır.
• Cenaze namazının rükunleri kıyam ve dört tekbirdir.
Visal Orucu: İftar etmeksizin birbirine ekleyerek oruç tutmak: MEKRUH
ORUCU BOZAN VE SADECE KAZAYI GEREKTİREN HALLER
• Beslenme veya tedavi amaçlı olarak kullanılması adet olmayan bir şeyin ağız yoluyla alınması.
• Hata ile bir şeyi yiyip içmek, Vaktin giriş veya çıkışında yanılarak bir şeyi yiyip içmek.
• Orucun bozulduğunu zannederek yiyip içmek
• Dişlerin arasında kalmış nohut tanesi kadar artığı yutmak.
• İsteyerek ağız dolusu kusmak
• Ağız dışı yollarla besleyici veya keyif verici madde alınması
• İçine duman çekmek, tehdit altında oruç bozmak
ORUCUN HEM KAZASINI HEMDE KEFFARETİNİ GEREKTİREN HUSUSLAR
• Kişinin bile bile cinsel ilişkide bulunması.
• Oruç kefareti iki ay aralıksız oruç, buna gücü yetmeyenlerin altmış fakiri doyurması şeklindedir.
ZEKAT :
Zekatın farz olmasının şartları:
Tam Mülkiyet
Nisaba Ulaşma: Ödencek olan asgari miktar Nema: Malın artıcı niteliğinin bulunması İhtiyaç fazlası olması, Borç karşılığı olmaması
Yıllanma (Havl-i Hevâlen): Zekat verilecek malın üzerinden bir yılın geçmiş olması. *Zekat yükümlülüğünü doğuran zenginlik 85 gram altının bulunmasıdır.
Develerin zekat oranı
5’ten 9’a kadar = 1 koyun ve 1 keçi
10’dan 14’e kadar = 2koyun
15’ten 19′ kadar = 3 koyun
20’den 24’e kadar = 4 koyun
25’ten 35’e kadar= 2 yaşında 1 dişi deve
Koyunların (keçilerin) zekat oranı
40’tan 120’ye kadar = 1 koyun 121’den 200’e kadar = 2 koyun 201’den 399’a kadar = 3 koyun 400’den 500’e kadar = 4 koyun (500 den sonrası her 100 koyun için bir arttrılır)
Sığırların zekat oranı
30’dan 39’a kadar = 2 yaşına girmiş 1 dana veya düve 40’dan 59’a kadar = 3 yaşına girmiş 1 dana veya düve 60 sığırda = 2 yaşına girmiş 2 dana
Ticaret malları ( % 2,5 )
• Ticaret mallarının hem sermayesi hem kazancı zekata tabiidir.
• İşletme binası ,aletler ve gereçler zekata tabii değildir.
• Alım-satım için kiraya verilen yerler zekata tabiidir.
• Altın, gümüş, menkul kıymetlerin zekat oranı %2,5’tir. (1/40)
Madenler ve Defineler ( 1/5)
• Yer altında bulunan maden ve definelere ‘rikâz’ denir. Bu maddeler nisaba ulaşmak ve havl-i hevalen aranmadan zekata tabiidir.
• Madenlerin zekat oranı Hanefilerde %20, diğer mezheplerde ise %2,5’tir. (Kırkta bir).
Zirâi Ürünler ( 1/10 )
• Zirai ürün zekata tabiidir ve zekatına 1/10 anlamında öşür adı verilir.
• Hasat yapılmadan satılan ürünün öşürünü ödemek müşteriye fakat ürün yetişmişse satıcıya aittir.
• Yağmur, nehir, ırmak gibi doğal sularla sulanan toprakların zakat oranı 1/10’dur.
• Taşıma su ile sulananlarda zekat oranı ise %5’tir.
Hayvan Ürünleri
• Bal için zekat oranı %10’dur. Ödeme dönemi her üretim dönemidir.
Deniz ve Deniz Ürünleri
• Balıklarda zekat oranı %2,5’tir. Ayrıca balık dışında inci, mercan ve su ürünleri de aynı oranda zekata tabiidir.
Ücretler ve Serbest Meslek Kazançları
• Muhasebeci, doktor, avukat vb. meslek sahiplerinin kazançlarının zekat oranı %2,5’tir.
ZEKAT ÖDENECEK YERLER
• Fakirler ve miskinler
• Boyunduruluktan kurtarılması gerekenler (Rikâb)
• Borçlular (Garimin)
• Zekat memurları (el-Alimun)
• Yolda kalanlar (İbnus-sebil)
• Kalpleri İslam’a ısındırılacak olanlar (Mükellefe-i Kulûb)
• Allah yolunda olanlar (fi Sebilillah)
ZEKAT ÖDENMEYECEK YERLER
• Yakın akraba, kişi kendi usûl (baba,dede,anne,nine) ve furûuna (oğul, kız, torun) zekat verilmez.
• Kurumlar
• Müslüman olmayanlar
• Bid’at ehli ve günahlardan malı kötü yolda harcayacak olanlar.
Temlik: Zekat malını mülkiyetten çıkarıp,tamamen kendi kullanımlarına göre hareket etmek üzere zekat ödenecek kişiye vermektir.
HAC İBADETİ ( Hicretin 9. Yılı)
Haccın Farz Olmasının Şartları
• Müslüman olmak
• Akıllı olmak
• Ergenlik çağına gelmiş olmak
• Hür olmak
• Aslî ihtiyaçtan başka hacca gidip dönünceye kadar kendisinin ve bakmakla yükümlü olduğu aile fertlerinin ihtiyaçlarını karşılayacak mal varlığına sahip olmak
Haccın Edasının Farz Olmasının Şartları
• Yol güvenliğinin olması
• Hapiste olmak gibi hacca gitmesine engel bir durumun olmaması
• Sağlıklı olmak, Kadınların için yanlarında mahreminin bulunması
Haccın Sahih Olmasının Şartları
• Müslüman olmak
• Akıl sağlığının yerinde olması
• Ergenlik çağına gelmiş olmak
• İhrama girmek
• Hac ibadetini belirli bir vakitte yapmak
• Tavaf, vakfe ve sa’y gibi hac menakisini onlar için belirlenmiş yerlerde yapmak
HACCIN FARZLARI *
Hanefilere göre;
• İhram
• Arafatta vakfe
• Ziyaret tavafı
HACCIN VACİPLERİ
• Sa’y
• Müzdelife vakfesi
• Şeytan taşlama
• Halk, taksir ( Halk; saçların dipten kesilmesi, taksir ise uçlarından kesilmesi)
• Veda Tavafı (Sader Tavafı)
HACCIN SÜNNETLERİ
• Kudûm (varış) tavafı
• Hacıların zaman zaman bilgilendirilmesi
• Terviye günü Mina’ya gitmek ve geceyi orada geçirmek
• Bayram günlerinde geceyi Mina’da geçirmek
• Mina’dan dönerken Muhassab veya Ebtâh denen yerde bir süre dinlenmek
HACCIN YAPILIŞI *
İfrad Haccı: ( Ferd, umresiz yalnız hac ) Hacı adayının sadece Hac niyetiyle ihrama girip hacca ait uygulamaları yapıp ihramdan çıktığı hacdır. İfrad haccı yapana kurban vacip değildir. Bir diğer anlamda yalnız hac için ihrama girerek umresiz yapılan hacdır.
Temettu Haccı: ( İki tt Umre ayrı, Hac ayrı ) Mikatta umre niyetiyle ihrama girip tavaf ve sa’yı yaptıktan sonra hacı adayı ihramdan çıkar. Arefe gününden önceki gün olan ‘Tevriye’ günü Mekke’de hac için tekrar ihrama girip hac vazifesini yapmasıdır. Başka anlamda Hac ayları sırasında haccı ve umreyi ayrı ayrı ihramlarla yapmaktır.Bu haccı yapanın kurban kesmesi vaciptir.
Kıran Haccı: ( Hac ve Umreyi birlikte yaparsan, Kıramp girer ayaklarına )Tek yolculukla hem umre hem hac yapılır. İki adet aynı ihramla yapılır. Kıran haccı yapanın da kurban kesmesi vaciptir. Başka tanıma göre Hac ve Umre için ihramın birleştirildiği hacdır.
Hacc çeşitlerinin fazilet sıralaması:
Hanefi mezhebine göre: Kıran, Temettu ve İfrad : KTİ (Hanefi’nin Hacc KiTi )
Şafii mezhebine göre: İfrad, Temettu ve Kıran : İTK ( Şafi’nin Hacc İT Kisi )
HACCIN MENAKİSİ (AŞAMALARI)
İhramın Rükunları -Niyet
-Telbiye getirmek
*Telbiyeyi ihrama girerken bir defa söylemek farz, zaman zaman yüksek sesle tekrarlamak ise sünnettir.
Mîkat (İhrama girilmesi gereken yerler)
Hac veya Umre yapacak âfâkilerin (mikat dışından gelecek olanların) ihramsız geçmemeleri gereken yerlere Mikat denir.
1. Zülhuleyfe: Mekkeye Medine üzerinden gelenler
2. Cuhfe: Mısır ve Suriye istikameti
3. Zât-ü Irk: Irak yönü
4. Karnü’l-Menâzil: Necit ve Kuveyt yönünden gelenler
5. Yelemlem: Yemen ve Hindistan tarafı
İhramın Vacipleri
• Mikat sınırını ihramsız geçmemek
• İhram yasaklarından sakınmak
İhramın Sünnetleri
-Tırnakları kesmekkasık ve koltuk altı kıllarını temizlemek, gerekiyorsa traş olmak.
-Temizlik için gusletmek
-Niyet ve telbiye yapmadan önce vücuduna güzel kokular sürmek
-Erkeklerin izar ve rida denilen iki parçadan ibaret örtüye bürünmesi,İzar belden aşağı sarılan, ridâ ise vücudun üst kısmını örten havludur. -Kerahat vakti değilse iki rekat ihram namazı kılmak.
-İhramlı bulunulan süre içinde her fırsatta telbiye getirmek -Hac ihrama hac ayları başladıktan sonra girmek.
İhramın Yasakları
-Saç veya sakal tıraşı olmak, bıyıkları kesmek.
-Vücudun diğer yerlerindeki kılları kesmek,koparmak
-Tırnak kesmek, süs için saç, sakal ve bıyıkları yağlamak veya kına, oje, kokulu sabun sürmek.
-Dikişli elbise ve iç çamaşırı türü giyim eşyası
-Başı ve yüzü örtmek, takke ve benzeri şeyler giymek (erkekler için)
-Eldiven, çorap ve topukları kapatan ayakkabı giymek.
-Cinsel ilişkide bulunmak -Haram olan şeyleri yapmak -Başkalarıyla tartışmak,kavga etmek,sövüp saymak -Her türlü kara avını avlamak.
Cinayet: Hac ve Umrede ihram veya Harem sebebiyle uzak durulması gereken bir fiilin işlenmesine denir.
Hac veya Umreyi bozup kazasını gerektiren cinayetler
-Hac için ihrama girdikten sonra Arafat vakfesinden önce cinsel ilişkide bulunmak
-Umre için ihrama girdikten sonra tavafın en az dört şavtını tamamlamadan cinsel ilişkide bulunmak.
Bedene (deve veya sığır kurban etmeyi) gerektiren cinayetler
-Arafat vakfesinden sonra (tıraş olup ihramdan çıkmadan önce cinsel ilişkide bulunmak.
-Ziyaret tavafını cünüp olarak yapmak.
Tazmin: Av yasağı ihlalinde avlanan hayvanın değerinin fakirlere ödenmesidir.
İhsar:İhrama girdikten sonra herhangi bir sebeple haccın tamamlanamamasıdır.
Fevat: Hac ihramına giren arefe günü Arafat vakfesine yetişemezse haccı yerine getirir ve gelecek sene haccını kaza eder.
Dem ( Koyun veya Keçi kurban etmeyi ) gerektiren cinayetler.
-Mikatı ihramsız geçmek
-Sa’y’in tamamını veya en az dört şavtını terk etmek -Müzdelife vakfesini özürsüz olarak yapmamak -Şeytan taşlamayı yapmamak -Arafattan Güneş batmadan önce ayrılmak
-Ziyaret tavafını mazeretsiz olarak bayram günlerinden sonra yapmak.
TAVAF
Hacerü’l-Esved’in hizasından başlayarak Kabe’nin etrafında usûlüne göre 7 defa dönmek suretiyle yapılan bir ibadete Tavaf denir. Dönüşlerden her birine şavt denir ve bir tavaf, yedi şavttan meydana gelmektedir.Hacerül-Esved’i secdede olduğu gibi eller konarak öpmeye istilâm denir.
*Tavafta ıztıbâ ve remel erkekler için sünnettir.
Iztıbâ: İhram elbisesini sağ omuzu açık bırakacak şekilde kuşanmaktır.
Remel: Omuzlar dik olarak, kısa ve sert adımlarla düşmana meydan okur gibi bir havada yürümektir. ( Remel kaşlarını çat )
Tavaf Çeşitleri
-Kudûm Tavafı: Hac niyetiyle ihrama afâkilerin Mekke’ye geldiklerinde yaptıkları ilk tavafa Kudûm tavafı denir.
-Ziyaret Tavafı: Haccın Rüknu olan tavaf,’ifada haccı veya farz tavaf’ da denen ziyaret tavafıdır.
-Veda Tavafı: Hac sonrasında yapılan tavafa veda tavafı veya tavafu’s-sader denir.
-Umre Tavafı: Umre için ihrama ihrama girenin yaptığı tavafa umre tavafı,adak sebebiyle yapılan tavafa adak (nezir) tavafı denir.
SA’Y : Safa ile Merve adı verilen tepe arasında yedi defa gidip gelmeye sa’y denir. Hac ve umrenin vaciplerindendir. Safa ile Merve sa’y yapılan mesafeye Mes’a denir. Safa’dan Merve’ye gidiş bir şavt, oradan Safa’ya dönüş de bir şavttır. Yedi şavttan olan sa’y Merve’de sona erer.
• Erkeklerin sa’y alanının düz kısmında iki yeşil ışıklı sütunla işaretli bölümü koşar adımlarla geçmelerine ‘Hervele’ denir. ( Hergele koşar adımlarla )
Arafat Vakfesi: Arafat vakfesinin zamanı, Zilhicce ayının dokuzuncu günü Arefe günü zeval vaktinden bayramın birinci günü tan yerinin ağarmaya başladığı ana kadardır. Arefe günü Arafatta öğle ve ikindi namazlarını öğle vaktinde birleştirerek kılmak (cem’i takdim) sünnettir.
Müzdelife Vakfesi: Müzdelife, Arafat ile Mina arasında bulunan genişçe bir alana verilen addır. Arefe günü güneş battıktan sonra hacılar akşam namazını kılmadan Arafat’tan Müzdelife’ye hareket ederler. Akşam ve Yatsı namazları Müzdelife’de cem ile yani birleştirilerek (cem’i tehir) yatsı namazının vaktinde kılınır. Ezan ve kametten sonra önce akşam namazının farzı, peşinden de kamet getirilmeden yatsının farzı kılınır.
Sabaha kadar Müzdelife’de beklenir ve vakti girince sabah namazı kılınır. Namazın arkasından Müzdelife vakfesi yapılır, kıbleye dönülerek dualar edilir, tekbir, tehlil, telbiye getirilir.
Şeytan Taşlama (Cemrelere taş atmak)
Mina, Müzdelife ile Mekke arasında yer alan ve kurban kesme yerlerinin bulunduğu bölgenin adıdır.
Küçük cemre Orta cemre
Büyük (Akabe) cemresi (Bayramın 1. Günü sadece buraya 7 taş atılır)
Bayramın 2.3.4 günleri Küçük Cemreden başlayıp sırayla her üç cemreye yedişer taş atılır. 21 Adet Toplamda ise 63 taş atılmış olur.
Bu üç cemre VACİP’tir
Hz.Peygamber ve ashabı hac esnasında bu taşlama işini yapmışlardır. Nohut veya en çok fındık büyüklüğündeki taşlar kimseye zarar vermeyecek şekilde atılmalıdır.
Hedy : Hac ve Umre ibadeti esnasında kesilen kurbanlara Hedy denir. Harem için hediye edilen kurban anlmında kullanılır. Temettu’ ve Kırân haccı yapanların kurban kesmeleri vaciptir.
UMRE : Belirli bir vakitte olmaksızın yılın herhangi bir vaktinde ihramlı olarak Kabe’nin tavaf edilmesi ve ardından sa’y yapılıp traş olunarak ihramdan çıkılmasıdır. Arefe günü ve kurban bayramı günlerinde umre yapmak tahrimen mekruhtur.
Hanefi ve Maliki mezhebine göre Umre (ömürde bir kez) SÜNNET : İhram yerleri ve yasakları hac ihramındaki gibidir.
Hanefilere göre Umrenin Farzları: İhram(şart), Tavaf (rükun) Kurban kesmek ise VACİP Diğer mezheplere göre ise MÜEKKED SÜNNET
Şafii ve Hanbeli mezhebine göre Umre FARZ’dır( 4 Nüsuk) ( İhram, Tavaf, Sa’y, Tıraş) birer rükun ( 4 Nüsuk : TİST )
Malikilere göre Umre ilk üçü rükun ( İhram, Tavaf, Sa’y) Tıraş ise Vaciptir
Hac ve Umre Arasındaki farklar
-Hac farz, Umre sünnettir.
-Hac Zilhicce ayının 9-10-11 ve 12. Günlerinde yapılır. Umre için belli bir zaman yoktur.
-Hac’da Arafat vakfesi ve Kurban vardır. Umrede bunlar yoktur.
Medinedeki önemli ziyaret yerleri; Mescid-i Nebevi, Kuba Mescidi, Cuma Mescidi, Kıbleteyn Mescidi, Gamâme Mescidi, Cennetü’l-Bâki(Baki Mezarlığı), Uhud Dağı ve Şehitliğidir.
KURBAN İBADETİ : Kurbanın Arapça karşılığı Udhiyye’dir. Kurban Hicretin 2. yılında meşru kılınmıştır.
Kurban edilecek hayvanlar
1. Küçükbaş: Bir yaşını doldurmuş olmaları gerekir. Koyun 6 ayını tamamladığında bir yaşını doldurmuş gibi gösterişli olursa kurban edilebilir.
2. Büyükbaş: İki yaşını doldurmuş olmaları gerekir.
3. Deve: Beş yaşını doldurmuş olamaları gerekir.
Kurbanlık hayvanda bulunmaması gereken kusurlar
• İki veya tek gözü kör olmak
• Yürüyemeyecek kadar topal olmak
• Kötürüm derecesinde hasta olma
• Kesim yerine gidemeyecek kadar zayıf ve düşkün olması.
• Kulağın veya kuyruğun tamamı veya yarısından çoğu kesilmiş olması.
• Boynuzların birisi veya ikisi kökünden kırılmış olması.
• Dili kesilmiş olma
• Dişlerinin tamamı veya çoğu dökülmüş olma.
• Memelerinin başları kesilmiş olma
• Doğuştan kulakları veya kuyruğu bulunmaması.
• Ayağı kesilmiş olma.
Kurbanın sahih olmasının şartları
-Kurbana engel kusurun bulunmaması gerekir.
-Kurbanın kurban kesme günlerinde kesilmiş olması gerekir.
Kurban Çeşitleri
1. Adak Kurbanı: Bir şeyin olmasına yada olmamasına bağlanarak adanan kurbana denir. Aile fertleri bu kurbanın etinden yiyemez. Etinden bir lokma bile yediğinde adak geçersiz olur ve tekrar kurban kesmesi gerekir ( ÇIKMIŞ SORU )
2. Akîka Kurbanı: Çocuğun doğumundan sonra,Allah’a teşekkür etmek amacıyla kesilen kurbana denir.Bu kurbanı bütün aile fertleri yiyebilir.
3. Hedy :Kurbanı: Hac ve Umre ibadeti esnasında kesilen kurban.
4. Şükür Kurbanı: Önemli yada sevilen bir kimseyi karşılamak,temel atmak,açılış yapmak,başarıyı kutlamak,alınan ev yada arabanın hayrını ummak ve benzeri
amaçlarla kesilen kurbandır.
5. Musahiplik Kurbanı: Alevilik-Bektaşilik’te aileler musahip (kardeş) ilan edildiğinde kesilen kurbandır.
*Hanefiler adakta bulunmayı mübah görürken, Şafii ve diğer mezhepler mekruh olarak görmüşlerdir.
YEMİN ÇEŞİTLERİ
Yemin-i Lağv: (Laubali boşboğaz yemin)
Yanlışlıkşla yapılan yemindir. Yanlışlık söz konusu olduğu için kefaret yoktur.
Yemin-i Gamus: (Yalan yemin Kamus’ta günahı çoktur)
Yalan yere yapılan yemindir. Bu yemin büyük günahtır. Hanefilere göre bu yeminin kefareti yoktur.Çünkü bir günahı herhangi bir dünyevi ceza karşılayamaz. Şafiilere göre kefaret gerekir.
Yemin-i Münakide: ( Akidleşme yemini )
Vaad yemini demektir.Bu yemin gelecekte gerçekleşmesi mümkün bir eylem üzerine yapılır. Bu yemine kefaret gerekir. Şafi’ye göre yeminler Ğamu§ ve |a|kide
KEFFARET ÇEŞİTLERİ
Yemin Keffareti: Keffareti doğuran yemin mün’akid yemindir.On fakiri doyurma,giydirme veya bir köle azad etmedir.
Oruç Bozma Keffareti: Bir köle azad etme,buna gücü yoksa iki ay aralıksız oruç tutma,buna da gücü yetmezse altmış fakiri sabah akşam doyurmadır.
Haccın Kurallarını ve İhram yasaklarını İhlal Keffareti: Üç gün oruç tutar veya altı fakiri doyurur yada küçükbaş hayvan kurban eder.Oruçların peşpeşe tutulma zorunluluğu yoktur.
Hayızlı Eşle Cinsel İlişki Keffareti: Bir dinar (4,25 g) veya yarımdinar altın sadaka olarak verilir.
Adam Öldürme Keffareti: Kasten adam öldürmenin kefareti kısastır.Hatayla öldürenin kefareti ise öldürülen kişinin ailesine ödenen diyetin yanında bir köle azad etmek,buna gücü yetmiyorsa iki kamerî ay peşpeşe oruç tutmaktır.
Zıhar Keffareti: Zıhar kefarfeti üç şekilde ödenir.Öncelikle köle azad etme,gücü yetmiyorsa iki ay peşpeşe oruç tutma,buna da gücü yetmiyorsa altmış fakiri sabah akşam doyurmadır.
Helal
1. İbaha-i Şer’iyye: Şari’nin fiilin cevazını bizzat düzenlediği mübahlardır. Bu tür mübahlar kesin bir elile dayanıyorsa inkarı küfürdür.
2. İbaha-i Akliyye: Yasak olduğuna dair kesin bir delil bulunmayan hususlardır.
Telfik : Farklı hükümleri birleştirmek
Kelale: Baba ve oğul dışındaki akrabaları karşılayan terimdir.
Tefrik: Hakimin karı-kocayı hükmen ayırmasıd
