KELAM VE TARİHİ ÇIKMIŞ ALAN SORULARI
1) Allah’ın zatına nispet edilen ve onun ne olduğunu
ifade eden sıfatlar, sübuti sıfatlar olarak
isimlendirilmiştir. Bu sıfatların sayısı Eşarilere göre
yedi, Maturidilere göre ise sekizdir.
Aşağıdakilerden hangisi, Eşariler tarafından hangisi,
Eşariler tarafından bu sıfatlar arasında
sayılmamıştır?
A) İlim
B) Kelam
C) Basar
D) Hayat
E) Tekvin Cevap: E
2) İki tanrı varsayımına dayanarak Allah’ın birliğini
temellendirmeye çalışan ve İslam kelamcıları
tarafından Kur’an’dan hareketle geliştirilen delil
aşağıdakilerden hangisidir?
A) İnayet
B) Temanu
C) İmkân
D) Hudus
E) Gaye ve Nizam Cevap: B
3) Maturidi; haram ve helali, kendisinden (li-zatihi) veya
başkasından (li-gayrihi) kaynaklanan nitelikler
üzerinden değerlendirir. Ona göre zulüm, li-zatihi
haramdır ve her ne surette olursa olsun kötüdür.
Domuz etinin yenilmesindeki haramlık ise Allah’ın
yasaklaması sebebiyle li-gayrihi bir durumdur. Lizatihi olanlar, evrensel niteliktedir ve koşullara göre
değişmez; bu yüzden akılla bilinebilir. Li-gayrihi
olanlar ise çok sayıda alternatifler arasında hangisinin
insan için uygun olacağı, yalnızca Allah’ın
bildirmesiyle anlaşılabilir.
Bu parçada Maturidi’nin aşağıdakilerden hangisini
temellendirdiği söylenebilir?
A) Allah’ın Fiilleri
B) Nübüvvet
C) İmanın Mahiyeti
D) Siyaset
E) Kulların Fiilleri Cevap: B
4) Allah’ın her türlü eksikliklerden ve noksanlıklardan
uzak olduğunu ifade etmek için kullanılan terim
aşağıdakilerden hangisidir?
A) Tenzih
B) Tevfik
C) Teşbih
D) Tevhit
E) Tecsim Cevap: A
5) “O’nun benzeri bir şey yoktur…” (Şûra, 42:11)
“O, doğurmamış ve doğmamıştır. O’nun hiçbir dengi
yoktur.” (İhlas, 112:3-4)
Bu ayetlerde Yüce Allah’ın aşağıdaki hangi sıfatından
söz edilmektedir?
A) Muhalefetûn li’l-Havadis
B) Kıdem – Beka
C) Kudret
D) Tekvin
E) Kelam-ı Nefsî Cevap: A
6) “Eğer harikulade şeyler (mucize) göstermek
peygamberlik delili olsaydı, bu durumda kendi
döneminde yaptığı şeyin benzeri meydana
getirilemeyen her kişinin peygamber kabul edilmesi
gerekirdi.”
Bu düşünceden hareket edildiğinde aşağıdaki
yargılardan hangisine ulaşılabilir?
A) Peygamberlik bir iman meselesidir.
B) Her topluma bir peygamber gönderilmiştir.
C) Peygamberliğin delili insan tecrübesine dayanır.
D) Peygamber olmak mucize göstermeye bağlıdır.
E) Mucize tek başına peygamberliği kanıtlamaz.
Cevap: E
7) Maturidilere göre bir fiilin Allah’a ve insana bakan iki
yönü vardır: Allah’a ait olanı yaratmak (halk), insana
ait olana ise yapmak (kesb)tir. Bir fiilin Allah
tarafından yaratılmış olması, tercihlerin
belirlenmesinde Allah’ın sevk edici ve zorlayıcı olduğu
anlamına gelmez.
Maturidilerin insan fiilleriyle ilgili bu görüşü
aşağıdaki kavramlardan hangisiyle ifade edilmiştir?
A) Kesb
B) Cebr-i Mutavassıt
C) Cüz’î İrade
D) Meşîet
E) Küllî İrade Cevap: C
8) Ebu Hanife, aşağıdaki görüşlerden hangisi dolayısıyla
“ircâ” fikrini benimseyenler arasında gösterilmiştir?
A) Ameli, imandan bir cüz saymaması
B) Büyük günah işleyeni tekfir etmemesi
C) İmameti, itikadî bir konu olarak görmemesi
D) Haberî sıfatları tevil etmemesi
E) Kelâmullah’ı mahluk olarak kabul etmemesi
Cevap: A
9) Neden ile sonuç arasında zorunlu bir ilişki yoktur.
Örneğin ateşin pamuğu yakması, bizzat yaratıcının
ateş ile pamuğun yan yana getirilmeleri durumunda
meydana getirdiği fiziksel bir hadisedir. Bu, âlemdeki
bütün olgu ve olaylar için geçerli olan ilahi bir yasadır.
Bu yaklaşım aşağıdaki kelam nazariyelerinden
hangisiyle açıklanmıştır?
A) Salah – Aslah
B) İllet – Ma’lûl
C) Sebr – Taksim
D) Kevn – Fesat
E) Cevher – Araz Cevap: E
10) Kur’an; Allah’ı, eli, yüzü ve gözü olan, arşa istiva eden
ve insanlara şah damarından daha yakın olan bir
varlık olarak nitelendirmektedir. Kelam düşüncesinde
haberî sıfatlar içerisinde değerlendirilen bu tür
ifadelerin nasıl anlaşılması gerektiği konusunda
önemli görüş ayrılıkları ortaya çıkmıştır. Maturidî
âlimler, söz konusu ifadeleri dilin mecazî yapısı
içerisinde değerlendirmişlerdir. Onlara göre “yed”
kelimesine sözlük anlamı verildiğinde, insan zihninde
Allah’ın mahiyetiyle çelişen bir el tasavvuru oluşur;
dilin mecaz özelliği dikkate alındığında ise söz konusu
kelime “kudret” anlamı kazanır ve çelişkiden uzak
olur.
Buna göre Maturidî âlimlerin haberî sıfatlarla ilgili
yaklaşımı aşağıdaki kavramlardan hangisiyle ifade
edilmiştir?
A) Te’vil
B) Tefsir
C) Tevhit
D) Ta’tîl
E) Teşbih Cevap: A
11) İnsan için en kötü şey, Allah’ın onu lütfundan
mahrum bırakması ve azgın dalgalar ortasında
kaptansız bir tekne gibi kendi haline terk etmesidir.
Böylesi bir durum, doğrudan Allah’ın yaratmasıyla
değil, insanın özgür iradesiyle gerçekleştirdiği
davranışların bir neticesi olarak gelişir. Nitekim
Kur’an-ı Kerim’de Allah ile ilişkisini kesen insanın
dünyada mutlu bir hayat yaşayamacağı gibi ahirette
de kör ve ilahi lütuflardan mahrum olarak
haşredileceği bildirilmekte, “Allah’ı unutan ve bu
yüzden Allah’ın da onlara kendilerini unutturduğu
kimseler gibi olmayın. Onlar yoldan çıkan
kimselerdir.” denilmektedir. (Haşr, 59:19)
Bu parçada anlatılanlar kelam ilminde
aşağıdakilerden hangisiyle ifade edilmektedir?
A) Tevfik
B) Hızlan
C) Tecvir
D) Hikmet
E) Hidayet Cevap: B
12) Eşariler kullara ait fiillerin Allah tarafından yaratıldığı
hususunda görüş birliği içerisindedirler. Bununla
birlikte insan kudretinin fiilleri üzerindeki etkisi
konusunda kendi aralarında ihtilafa düşmüşlerdir.
Eşari’ye göre kulun kudret ve fiilini Allah yaratır ve
fiilin meydana gelişinde kulun kudretinin hiçbir etkisi
yoktur. Bakıllani kulun kudretinin fiil üzerinde etkili
olduğunu ileri sürerken Cüveyni fiillerin yaratma
anlamında olmamak üzere hakiki olarak kula nispet
edilmesi gerektiğini savunmuştur. Müteahhirun
dönemi kelamcılarından Teftazani ve Cürcani ise bir
eseri iki müessirin meydana getirmesinin imkânsız
olduğu gerçeğinden hareketle insanı fiillerinde hür
görünen, fakat aslında mecbur bir varlık olarak
değerlendirmişlerdir.
Bu parçadan hareketle aşağıdakilerden hangisi
söylenemez?
A) Müteahhirun döneminde Eşari’nin kesb
anlayışına dönülmüştür.
B) Eşari’ye göre insan, fiillerini gerçekleştirme
gücüne sahip değildir.
C) Eşari’nin görüşleri ile Cebriye’nin görüşleri
arasında benzerlik vardır.
D) Cüveyni’nin fiil konusuna yaklaşımı Mutezile’ye
yakın durmaktadır.
E) Bakıllani’ye göre insanın, fiilleri üzerinde hiçbir
etkisi yoktur. Cevap: E
13) Gazali, Mustasfa adlı eserinde kelamın, bütün
ilimlerin prensiplerini ortaya koyduğu için külli bir ilim
olduğunu; diğer İslami ilimlerin ise kelama nispetle
cüzi olacağını ve bundan dolayı kelamın en üstün ilim
payesini elde ettiğini savunmaktadır.
Bu parçadan hareketle kelamla ilgili aşağıdakilerden
hangisi söylenebilir?
A) Mevcudu konu edinmektedir.
B) Taabbudi bir ilimdir.
C) Dini ilimlerin temelinde yer alır.
D) Felsefi bir ilimdir.
E) Vahye dayanmaktadır. Cevap: C
14) Sahabelerden Ammar b. Yasir, müşriklerin ağır
baskıları ve ölüm tehditleri karşısında Müslüman
olmadığını söylemek durumunda kalmış ve bu sayede
işkenceden kurtulabilmiştir. Onun bu tavrı, bir ayete
şu şekilde yansımıştır: “Kalbi imanla dolu olduğu
hâlde zorlanan kimse hariç, inandıktan sonra Allah’ı
inkâr eden ve böylece göğsünü küfre açanlara
Allah’tan gazap iner ve onlar için büyük bir azap
vardır.” (Nahl, 16:106)
Bu parçada imanın hangi boyutundan
bahsedilmektedir?
A) Amel
B) Bilgi
C) İkrar
D) Tasdik
E) İdrak Cevap: D
15) Gazali’nin İslam felsefesiyle ilgilenmesi ve mantık
disiplinini İslami ilimlere dâhil etmesiyle birlikte,
kelam ilminin konusu genişlemeye başlamıştır. Öyle ki
ilerleyen süreçte hem haricî hem de zihnî varlık
alanlarını kapsayacak şekilde İslam’ın ana ilkelerini
doğrudan veya dolaylı olarak ilgilendiren bütün
bilgiler kelamın konu alanına dâhil edilmiştir.
Bu parçada bahsedilen gelişmelerin yaşandığı
dönem kelam ilminde aşağıdakilerden hangisiyle
adlandırılmaktadır?
A) Mütekaddimun
B) Yeni İlm-i Kelam
C) Müteahhirun
D) Mütekellimun
E) Selefiyyun Cevap: C
16) “O’nun benzeri hiçbir şey yoktur.
I
O, işitendir, görendir.” (Şûra, 42:11)
II III
Bu ayette numaralandırılmış yerlerde Yüce Allah’ın,
sırasıyla hangi tür sıfatlarından bahsedilmektedir?
A) Zati – Fiilî – Fiilî
B) Selbi – Sübuti – Sübuti
C) Sübuti – Fiilî – Fiilî
D) Haberî – Selbi – Selbi
E) Fiilî – Sübuti – Sübuti Cevap: B
17) İnsan sorumluluğunun sınırları konusunda Müslüman
kelamcılar arasında önemli tartışmalar yaşanmış ve
görüş ayrılıkları ortaya çıkmıştır. Eşariler sorumluluğu
ilahi irade ile açıklarken; Mutezilîler ve Maturidiler ise
bunu “Allah herkesi ancak gücünün yettiği ölçüde
sorumlu tutar.” (Bakara, 2:286) ayetine dayanarak
insan kapasitesi içerisinde ele almışlardır.
Bu parçada ele alınan sorun aşağıdaki konulardan
hangisiyle ilişkilidir?
A) Aslah
B) Hidayet
C) Teklif
D) İman
E) Kader Cevap: C
18) “Eğer dedikleri gibi, Allah’la beraber başka tanrılar da
bulunsaydı, o takdirde bu ilahlar arşın sahibi olmaya
yol ararlardır.” (İsra, 17:42)
Bu ayet, Allah’ın varlığını temellendirmek için
kullanılan aşağıdaki delillerden hangisine örnek
oluşturmaktadır?
A) Temanu
B) İnayet
C) Fıtrat
D) Hudus
E) İmkan Cevap: A
19) Kelamcıların duyu verilerini bilgi edinmede temel üç
kaynaktan biri sayması, dış gerçekliğe ne kadar önem
verdiklerinin bir göstergesidir. Bu, tercih konusu
olmanın ötesinde aslında bir gerekliliktir; zira dış
dünya ancak bu gerçekliği ile gerçek ir varlığa yani
Allah’a işaret edebilir. Öyle ki Allah, varlığının ve
birliğinin delillerini kevni birer ayet olarak kozmosa
serpiştirmiştir; bu nedenle dış gerçeklikle dolaysız
olarak ilişki kurmanın araçları durumundaki duyu
verileri aynı zamanda Allah’ın kudretini ve azametini
idrak etme vesileleridir.
Buna göre, kelamcılarla ilgili olarak aşağıdakilerden
hangisi söylenemez?
A) Somuttan hareketle soyut olanı delillendirmişler.
B) Eserden müessire ulaşmaya çalışmışlardır.
C) Bilgiye ulaşmayı duyu organlarıyla
sınırlandırmışlardır.
D) Duyu organlarını hakikate aracı kılmışlardır.
E) Tümevarımcı bir yaklaşım benimsenmiştir.
Cevap: C
20) Bir şeye hüsün ve kubuh vasfının verilmesinde,
I. Eşarilik nakli merkeze almıştır.
II. Mutezile aklın belirleyici olduğunu ileri sürmüştür.
III. Şia naklin belirleyici olduğunu savunmuştur.
şeklindeki yargılardan hangileri doğrudur?
A) Yalnız I
B) Yalnız II
C) Yalnız III
D) I ve II
E) II ve III Cevap: D
21) Hz. İsa’nın beşikte iken konuşması, olağanüstü
olaylarla ilgili aşağıdaki kavramlardan hangisiyle
ifade edilmektedir?
A) İrhas
B) Keramet
C) Meunet
D) İstidrac
E) İhanet Cevap: A
