AKİTLER – EŞYA/ TİCARET HUKUKU
❖ Akit, iki tarafın birbirine uygun irade beyanında bulunmasıyla kurulan hukuki muameledir.
❖ Akdin Unsurları
❖ Taraflar
❖ İrade Beyanı
❖ Konu (mahal, ma’kud aleyh)
❖ Akdin Konusuyla İlgili Şartlar
❖ Akdin konusunun akit anında mevcut olması
❖ Malın tesliminin mümkün olması
❖ Mütekavvim bir mal olması
❖ İrade Beyanı ile İlgili Şartlar
❖ İcab ve kabul karşılıklı ve birbirine uygun olmalı
❖ İcab ve kabul aynı mecliste beyan edilmeli
❖ Akdin ilkine icab / öneri, ikincisine kabul, icap yapana ise mûcip adı verilir.
❖ Mucibin, kabul meydana gelmeden icabından vazgeçmesine rücû muhayyerliği denir.
❖ Kabul muhayyerliği kendisine icap yöneltilen kişinin icabı kabul etmeme serbestisine denir.
❖ İcab sakıt olmazsa kabul geçerlidir.
❖ İcabın sakıt olduğu haller şunlardır:
❖ İcabı yapanın icaptan dönmesi
❖ Mucibin vefatı
❖ Akit konusunun helâkı
❖ Mucibin ehliyetini yitirmesi
❖ Akit konusunun değişmesi
❖ İcabın yöneldiği kişinin icabı reddetmesi
Gayesi veya Sonuçları Açısından Akitler:
❖ 1.Temlik akitleri: Satım ve kira gibi mal ve menfaatin el değiştirdiği akitlerdir.
❖ a.İvazlı akitler: Tarafların bedel verdiği akitlerdir.
❖ Tağrir: Taraflardan birinin karşı tarafı aldatması.
❖ b.Teberru akitleri (İvazsız): Sadece bir tarafın ayni hakkını devrettiği akitlerdir.
❖ c.Başta teberru, sonunda ivazlı akitler: Karz
❖ 2.Teminat akitleri: Rehin akdi
❖ 3.Koruma (hıfz) amaçlı akitler: Vedia
❖ 4.Temsil akdi: Vekalet
❖ Ortaklık akdi: (Şirket / Müşareke)
❖ a.Mufâvada: Ortakların hem sermaye hem
❖ de kar ve zararın ortak olduğu şirkettir.
❖ Birbirlerine hem vekil hem de kefil olurlar.
❖ Yetki ve sorumlulukları eşittir.
❖ b.İnan: İki kişinin ticaret ve kar paylaşımı
❖ konusundaki ortaklıklarıdır.
❖ Kar, zarar ve tasarrufta denklik şartı aranmaz.
❖ Ortaklar birbirine kefil olamaz.
❖ Sermaye eşit olmayabilir. (Anonim, Hisseli)
❖ c.Müdarabe: Sermaye – emek ortaklığıdır.
❖ Müdarabede belli bir gelir şart koşulmaz.
❖ Re’sülmal / Rabbülmal: Ana para, sermaye
❖ Müdarib: İşleten, yöneten
❖ d.Vücûh: Ortakların ticari tecrübe ve itibarına dayalı olarak kurulan iş ortaklığıdır.
❖ e.Müzaraa: Ziraatte yapılan ortaklıktır.
❖ f.Musakat: Ürünü paylaşma esasına dayanan bağ-bahçe ortakçılığıdır.
❖ g.Müğarese: Boş arazi sahibinin başkasına ağaç
❖ dikmesine izin vermesidir.
❖ h.Emval: Sermaye ağırlıklı ticarî şirketler.
❖ ı. Ebdan: Emeğe dayalı iş ortaklığıdır.
❖ Meşru Akitler:
❖ Fıkhi sonuçlar doğuran akitlerdir.
❖ Malın teslim şartı olan akitlerdir.
Sahih olmayan akitler
❖ a.Batıl Akit: Unsur ya da in’ikad şartlarında eksiklik olan akitlerdir ve hüküm doğurmazlar.
❖ b.Fasit Akit:
Aslen meşru vasfen gayrı meşru akitlerdir.
❖ Bedel ve müddet belirlenmeyen akit fasit akittir.
❖ Sonuç Doğurması (İşlerlik) Açısından Akitler
Nafiz akit: Kurulduğu andan itibaren sonuç doğuran akitlerdir.
❖ Mevkut akit: İşlerliği için tarafların dışında, hakkı olan bir kişinin iradesine de ihtiyaç duyulan akit.
❖ Mümeyyiz küçüğün veliye ihtiyaç duyması
❖ Lâzım akit: Satım ve kira gibi her iki tarafı da bağlayan akitlerdir.
❖ Akdin Ortadan Kalkması
❖ Tarafların iflası
❖ Fesih: Taraflardan birinin irade beyanıyla akdin ortadan kalkması
❖ İnfisah: Akdin işlerliğinin imkansız hale gelmesi
Akitler İle İlgili Bazı Kavramlar
❖ Karz: Geri ödenmek üzere verilen mal veya birine ödünç / borç vermedir.
❖ Selem / İstisna Akdi: Para peşin mal veresiye alışveriştir.
❖ Müdayene: Borç alıp vermek / Bakara 282
❖ Riba: Ödünç işlemlerinde ve alışverişte karşılığı bulunmayan hakiki veya hükmî fazlalık.
❖ Ariyet / İâre: Bir kimseye bir süre kullanmak üzere karşılıksız verilen maldır.
❖ Bey’: Satım akdi
❖ Bey’ bi’l-vefa: Bedeli iade edildiğinde geri alınmak üzere bir malın satılmasını konu edinen satış akdi.
❖ Bey‘ bi’l-istiğlâl: Bir malın gelirinden faydalanmak için onun bizzat satıcısına kiralanması
❖ Bey’ul-Îne: Vadeli satılan bir malın peşin para karşılığında daha düşük bir bedelle geri satın alınmasıdır.
❖ İstirsal: Akitlerde güvene dayalı olarak bedelin karşı tarafa bırakılmasıdır.
❖ İhtikar: Karaborsacılık demektir.
❖ Malı yığıp piyasada sıkıntıya yol açmadır.
❖ Cüz’afen: Götürü usulü satış
❖ Cuâle: Yapılacak iş karşılığı ücret taahhüt etme
❖ Şuf’a: Taşınmaz bir malın satışında üçüncü şahıslara satmadan önce paydaşlar, ortaklar veya komşular için önalım hakkının olmasıdır.
❖ Neceş: Alma niyeti olmadığı halde malın fiyatını arttıran bir teklifte bulunma.
❖ Kapora: (Pey Akçesi) Bir pazarlık esnasında alıcının vazgeçmemesi için ondan alınan paradır. Vazgeçmesi halinde geri ödenmez.
❖ Hanbelilere göre caizdir.
❖ Hisse Senedi: Şirketlerin ortaklarına payları ölçüsünde verdiği değerli kağıttır.
❖ Borsa: Hisse senetlerinin ve ticari malların işlem gördüğü kurumsal piyasalardır.
❖ Tahvil: Devletin veya şirketlerin ödünç para almak için çıkardığı borçlanma araçlarıdır.
❖ Borçlanma bir yıldan az olursa Bono denir.
❖ Murabaha: Peşin alınan malı üzerine kar ilave ederek vadeli satmaktır. (Katılım Bankacılığı)
❖ Vedia: Korunması ve saklanması için birine emanet edilen maldır.
❖ Vadîa: Bir malın maliyetinin altındaki satışıdır.
♦ Narh: Bir mal için taraflardan öte yetkili makamın fiyat takdir etmesi, sınırlandırmasıdır.
♦ Semen: Satım akdinde satış bedeli ve tedavüldeki paradır.
♦ İcare: Menfaatin ücret karşılığında temlik edilmesidir.
♦ Sarf: Paranın parayla değişimini akdidir.
♦ Trampa: İki malın birbiriyle değişimidir.
♦ Takas: Karşılıklı zimmet borçlarının birbirine mahsup edilmesidir.
♦ Deyn: Kişinin zimmetinde sabit olan borçtur.
♦ İbra: Bir kimsenin alacak hakkından vazgeçmesi
♦ Iskat: Bir hak veya mükellefiyeti düşürmedir.
♦ İstibdal: Vakıf mallarını mülk mal ile değiştirme
♦ Galle: Vakıf mallarının geliridir.
♦ Gabn: İki taraflı akitlerde karşılıklar arasında değer yönünden denksizliği ifade eder.
♦♦♦ Murur: Yoldan geçme hakkı
♦ Akar: Taşınmaz mal, toprak parçası.
♦ İrtifak: Bir akar üzerinde bir diğer akar lehine kurulmuş sınırlı aynî hak.
♦ Mecra: Bir kaynaktan alınacak suların geçiş yolu ve bu geçişi sağlayan irtifak hakkı.
♦ Müzayede: Açık arttırma
♦ Münakasa: Müzayedenin zıddı olup eksiltmedir.
♦ Tevliye: Maliyetine satış
♦ Müsaveme: Pazarlık usulü satış
♦ Lukata: Buluntu mal demektir.
♦ Zilyetlik: Tasarruf etme niyetiyle bir mal üzerinde kurulan fiilî hâkimiyettir.
♦ Damân: Ödeme sorumluluğu.
♦ Teverrük: Nakit para elde etmek amacıyla bir malı vadeli satın alıp daha düşük peşin bir bedel karşılığında satıcıdan başkasına satma işlemidir.
♦ Rukbâ: Diğer tarafın ölümü halinde malın kendisine dönmesi şartıyla yapılan bağıştır.
♦ “Şu evimi ben senden önce ölürsem senin, sen benden önce ölürsen tekrar bana dönmesi şartıyla bağışladım” demektir.
♦ Umrâ: Bağışlayanın veya bağışlananın hayatıyla sınırlı olarak yapılan hibe türüdür.
