HADİS
❖ Sünnet: Yürünen yol, hayat tarzı, gelenek, adet, çığır, hâl, tavır, karakter, kanun, uygulama ve kural anlamına gelir.
❖ Istılahta ise, Efendimizin söz, fiil ve takrirleridir.
❖ Sünnet Çeşitleri:
❖ l.Sözlü Hadis :
❖ 2.Fiili Hadis :
❖ 3.Takriri Hadis :
❖ 4.Hulki Hadis: Rasulullah’ın ahlaki ve davranışsal özelliklerini bildiren rivayetlerdir.
❖ 5.Hılki Hadis: Rasulullah’ın fiziksel özelliklerini bildiren rivayetlerdir.
❖ Hılye-i Şerif: Hz. Peygamber’in fizikî özellikleri, bunları anlatan edebî eserler ve aynı konuda hüsn-i hatla yazılmış levhalardır.
❖ Resulullah’ın Temel Görevleri:
❖ Tebliğ:
❖ Tebyin:
❖ Tezkiye:
❖ Tebşir:
❖ Teysir:
❖ Ta’lim:
❖ Te’kid:
❖ Teyit:
❖ İnzar:
❖ Teşri:
❖ Peygamberimizi Konu Edinen İlimler:
❖ 1.Megazi:
❖ Vâkidi – Kitabü’l -Megazi
❖ 2.Siyer:
❖ İbn İshak – es-Sire
❖ İbn Hişam – es-Siretü’n-Nebeviyye
❖ Belâzuri – Fütûhu’l-Buldan
❖ Veysi – Dürretü’t-Tâc (İlk Türkçe Siyer Kitabı)
❖ İzmirli İsmail Hakkı – Siyer-i Celile-i Nebeviyye
❖ 3.Şemâil:
❖ Tirmizi – Şemâil
❖ 4.Delâil:
❖ Beyhaki – Delâilü’n-Nübüvve
❖ Sûyûti – Hasâisu’l-Kübra
❖ Hadis İlminin Amacı: Hz. Peygamber’in söz, fiil, hal ve vasıflarını bildirmektedir.
❖ Bu özelliği ile İlmü’r-Rivaye, İlmü’l-Ahbar ve İlmü’l-Asar gibi isimlerle de anılmaktadır.
❖ Rivayetü’l-Hadis: Hz. Peygamber’in söz fiil ve takrirleriyle ilgili rivayetlerin belirlenmesini ve sonraki nesillere aktarılmasını konu edinir.
❖ Dirayetü’l-Hadis: Hadisin sened ve metinin incelenmesi ile ilgili kuralları ortaya koyar ve hadisin ölçülerini belirler.
❖ Hadis tarihsel olarak ilk İslami ilimdir.
❖ Hadis ilmiyle ilgili tedvin çalışmalarına Hicri II. asrın başlarından itibaren başlanılmıştır.
❖ Hadisin Yapısı:
❖ l.Senet / İsnad: Râvi silsilesini gösteren ravi zinciridir.
❖ Sahabe bir tartışmada kendini haklı çıkarmak amacıyla kullandı.
❖ İsnad araştırmaları ilk defa tabiinden Şa’bi tarafından başlatıldığı söylenilir.
❖ Muhtar es-Sekafi’nin ise sebep olduğu belirtilir.
❖ Ancak isnad konusunda ilk fikir beyan eden kişi Muhammed İbn-i Sirin’dir.
❖ İsnad sistemini hadise uygulayan kişi ise İbn-i Şihab ez-Zühri’dir.
❖ 2.Metin:
❖ 3.Eser:
❖ 4.Haber:
❖ 5.Râvi:
❖ 6.Rivayet – Mervi:
❖ 7.Tarik: Râvi isimlerinin zikredildiği kısımdır.
❖ 8.Tabaka: Aynı dönemde yaşayan râvi gruplardır.
❖ Hadis Usulünün Oluşum Dönemleri:
❖ Hadis usulü, kısaca hadisle kurallardan bahseden ilimdir.
❖ Hadis Usulüne Hadis terimleri anlamına gelen “İlmu’l-Müstalahu’l-hadis” de denir.
❖ İmam Şafii – er-Risale
❖ Ramhürmizi – el-Muhaddisu’l-Fasıl
❖ Mütekaddimün Döneminin Önemli Hadis Usulü Kitapları:
❖ Ramhürmüzî – el-Muhaddisu’l-Fasıl
❖ Hakim en-Nisaburi – Ma’rifetü ulumi’l-hadis
❖ Hatip el-Bağdadi – el-Kifaye fi ilmi-rivaye
❖ Metin + Senet
❖ Müteahhirun Döneminin Önemli Hadis Usulü Kitapları:
❖ Kadı İyad – el-İlma ila ma’rifeti usuli’rivaye
❖ Meyanci – Ma la yese’u’l-muhaddise
❖ İbn Salah – Ulumu’l- hadis
❖ Metin
❖ Ulumu’l-Hadis: (Hadis İlimleri)
❖ 1. Rical İlmi: Raviler hakkında gerekli her türlü bilgiyi derlemek, korumak ve değerlendirmek amacıyla ortaya çıkmıştır.
❖ Bu ilme “cerh ve ta’dil” de denir.
❖ Cerh ve Ta’dil’in kurallarını ilk defa Tacüddin es-Sübki koymuştur. ( Kaidetü fi’l-cerh ve’t- Ta’dil)
❖ Cerh ve Ta’dil lafızlarını derecelerine göre tasnif edip hüküm veren ilk müellif ise İbn Ebi Hatim’dir. ( el-Cerh ve’t-Ta’dil)
❖ Ricâlü’l-Hadîs: Hadis ilminin, râvileri ve güvenilirlik derecelerini belirlemeye yarayan yan dalları için kullanılan bir terimdir.
❖ Cerh ve Ta’dil:
❖ Cerh: Bir ravinin kusurlu bulunup rivayet ettiği hadisin reddedilmesini sağlamaktır. (Mecruh)
❖ (Müteşeddid / Nesâi – Mütevassıt / Ahmet bin Hanbel – Mütesahil / Tirmizi)
❖ Ta’dil: Ravinin adalet ve zabt sıfatlarını taşıdığını, rivayetlerinin güvenilir olduğunu belirlemektir.
❖ Ta’n: Ravinin adâlet veya zabt sıfatını ortadan kaldıran kusurlarını ifade etmek üzere kullanılan temel eleştiri noktalarıdır.
❖ Bu ilimde Tabakât ve Terâcim kitapları da önemlidir. (İbn Sa’d – Tabakât)
❖ 2.İlelü’l-Hadis: İlk bakışta sahih gibi görünen hadislerde ancak derin bilgi ve tecrübe sahibi hadisçilerin görebileceği gizli hata ve kusurları inceleyen bilimdir.
❖ El-Medinî – İlelü’l-Hadis
❖ Ahmet bin Hanbel – el-İlel fi Ma’rifeti Rical
❖ İbn Ebi Hatim – İlelü’l-Hadis
❖ Tirmizi – el-İlelü’l-Kebir
❖ 3.Garibu’l-Hadis: Peygamberimizin sözlerinde geçen, az kullanılan, başka dil ve lehçelerden geçen, manası kapalı olan ve herkes tarafından anlaşılması zor ancak uzmanlaşmış kimselerin anlayabileceği hadisleri inceleyen hadis ilmidir.
❖ Kasım bin Sellâm – Garibu’l-Hadis
❖ Cezeri – İbn Kuteybe – Dârekutni – Hattâbi bu alandaki önemli alimlerdir.
❖ 4.Muhtelifu’l-Hadis: Birbiriyle çelişkili gibi görünen hadisleri inceleyip bu çelişkileri gidermeyi amaçlayan hadis ilmidir.
❖ İhtilafı Giderme Yolları:
❖ Cem ve Te’lif (Haml)
❖ Tercih
❖ Nesih
❖ Tevakkuf
❖ İmam Şafii – İhtilafü’l-Hadis
❖ İbn Kuteybe – Te’vilü Muhtelefü’l-Hadis
❖ Tahavi – Müşkülü’l-Âsâr
❖ 5.Fıkhu’l-Hadis: Peygamberimizin hadislerini anlamaya ve bunlardan gerekli sonuçları / hükümleri çıkarmayı gaye edinen hadis ilmidir.
❖ ( Sünenler – Musannefler)
❖ 6.Esbab-ı Vurudi’l-Hadis: Hadislerin söylenme sebeplerini inceleyen, Peygamber’in söz ve davranışlarının hangi sebeplere dayandığını araştıran hadis ilmidir.
❖ İlk müstakil eser Ukberi’ye aittir.
❖ Suyûti – el-Luma fi Esbabi’l-Hadis
❖ El-Hüseyni – el-Beyan ve’t-Ta’rif
❖ Hadis Dönemleri
❖ l.Hz.Muhammed Dönemi:
❖ Rasulullah Dönemindeki Yazılı Belgeler:
❖ Medine sözleşmesi
❖ İmtiyaz belgeleri
❖ Nüfus sayımı tutanakları
❖ Yahudilerle yapılan sözleşmeler
❖ İslam’a çağrı mektupları
❖ Görevlilere gönderilmiş talimatnameler vb.
❖ 2.Sahabe Dönemi: ( Tesbit )
❖ Hadis kaynaklarında Abdullah b. Amr’ın yazdığı sahife «es-Sahifetu’s Sadıka» olarak bilinir.
❖ Mukillun :
❖ Hadis literatüründe rivayeti 1000’e ulaşamayan sahabilere denir.
❖ (Abdullah b. Mesut, Amr b. As, Hz. Ömer, Hz. Ali)
❖ Muksirun :
❖ 1000’den fazla hadis rivayet eden sahabilerdir.
❖ Ebu Hureyre 5374 hadis
❖ Abdullah b. Ömer 2630 hadis
❖ Enes b. Malik 2286 hadis
❖ Hz.Aişe 2210 hadis
❖ Abdullah b. Abbas 1660 hadis
❖ Cabir b. Abdullah 1540 hadis
❖ Ebu Said el-Hudri 1170 hadis
❖ Ehli sünnete göre sahabilerin adaleti tartışılmaz fakat zabt önünden kriter edilir.
❖ Hariciler, Mutezile ve Şia sahabelerin adaletinin tartışılabileceğini savunur.
❖ Baki bin Mahled, el-Müsned adlı eserinde Muksirunu tespit eden alimlerden biridir.
❖ Sahabe Tespit Yolları:
❖ Tevatür yolu ile
❖ Şöhret yolu ile
❖ Şahitlik yolu ile
❖ İkrar yolu ile
❖ Sahabelerdeki Hadis Rivayeti:
❖ Hadis rivayetini azaltma (Tahdit)
❖ Hadis rivayet edenden şahit isteme
❖ Hadis rivayet edene yemin ettirme
❖ Hadisi Kur’an ve bildikleri hadislerle karşılaştırma
❖ Hadisi ilk duyan kimseden almaya çalışma
❖ Hadisin ravilerini inceleme
❖ Hatalı rivayetleri düzeltme
❖ Orijinal olarak günümüze kadar ulaşmış en eski hadis mecmuası Ebu Hureyre’nin kendisine yazdırdığı yüz otuz sekiz hadisi derleyen Hemmam b. Münebbih’in “Sâhife-i Sahiha”sıdır.
❖ Sahabilere Göre Hadisin Coğrafi Merkezleri:
❖ Medine ( İ.Malik – İbn-i Şihab ez-Zühri)
❖ Mekke
❖ Şam
❖ Kufe
❖ Basra (Enes bin Malik)
❖ Yemen (Ma’mer b. Raşid)
❖ Mısır
❖ Horosan ve Maveraünnehir
❖ Mağrib ve Endülüs
❖ Sahabeler hadisleri lafzen veya manen rivayet etmişlerdir.
❖ Sahabeler hadisleri hıfz, kitabet, takyid, müşafehe, müşahede ve müzakere yoluyla koruyup sonraki nesle aktarmışlardır.
❖ Not: İbn Hacer el-Askalani’nin “el-İsabe” adlı kitabı sahabe biyografisine dair eseridir.
❖ Muhadram: Peygamberimiz döneminde yaşadığı halde peygamberimizi göremeyen ve müslüman olarak vefat eden kişilere denir.
❖ Üveys el-Karani, Ebu Osman en-Nehdi, Alkame bin Kays vb.
❖ 3.Tâbiin Dönemi ( Tedvin – Tedvinü’l-Hadis)
❖ H.1.Asrın sonları ile H.2.Asır ilk çeyreğini kapsar.
❖ Hadisler kitaplar ve divanlarda toplanmıştır.
❖ Emevi halifesi Ömer b. Abdülaziz döneminde hadisler devlet eliyle tedvin edilmiştir.
❖ Tedvin faaliyetlerini İbn Şihab ez-Zühri yürütmüştür.
❖ Medine’ye tedvinden dolayı Daru’s – Sünne denilmiştir.
❖ 4.Tasnif Dönemi
❖ Hicri II. Asırdan itibaren bir konudaki hadisleri toplayan müstakil kitaplar yazılmıştır.
❖ Günümüze ulaşan en eski hadis mecmuası, Hemmam b. Münebbih’in öğrencisi Ma’mer b. Râşid’in «el-Cami» isimli eseridir.
❖ Hadis tarihinde hicri olarak ilk dört asır Mütekaddimun Dönemidir.
❖ Hadisler ale’l ebvab ve ale’r-rical olarak tasnif edilmiştir.
❖ A.Konularına Göre Tasnif Edilmiş Eserler (Ale’l-Ebvab):
❖ 1.Muvattalar: Merfu, Mevkuf ve Maktu hadisleri ve belli bir bölgenin hadislerini içerir.
❖ Tüm konular mevcuttur.
❖ İmam Malik – Muvatta
❖ Muvatta içerik olarak Musannef özelliklidir.
❖ Tâbiun Döneminin Özellikleri:
❖ Hadisler sahabeden bizzat dinlenildi.
❖ Hadisi sahabeden almak için yolculuklar yapıldı.
❖ er-Rıhle fi Talebi’l-İlm
❖ İsnad sistemi yaygınlık kazandı.
❖ Hadisler yazılarak kayıt altına alındı.
❖ 2.Sünenler: Merfu ahkam hadisleri ve hadisleri fıkıh konularına göre tertip eden eserlerdir.
❖ Kitap ana başlık, bab ise alt başlıktır.
❖ Sünen-i Erbaa ve Darimi’nin eseri önemli sünenlerdir.
❖ Tirmizi’nin Sünen’i içerik olarak Cami özelliklidir.
❖ Nesâi’nin sünenine ise Sünen-i Müctebâ denilir.
❖ 3.Musannefler: Merfu, Mevkuf ve Maktu olup ahkamla ilgili hadisleri içeren eserlerdir.
❖ Abdurrezzak b. Hemmam – Musannef
❖ İmam Malik – el-Muvattası
❖ Ma’mer bin Râşid – el-Cami
❖ İbn Ebi Şeybe – el-Musannef
❖ 4.Camiler: Hakkında hadis bulunan bütün konuları içeren hadis kitaplarıdır.
❖ En kapsamlı hadis kitaplarıdır.
❖ Buhari ve Müslim’in el-Camiu’s-Sahih adlı eserleri bu konudaki önemli eserlerdir.
❖ Buhari’ye Yazılan Bazı Şerhler:
❖ l.İ’lâmu’s-Sünen – Muhammed el-Hattâbî
❖ 2.El-Kevâkibu’d-Derârî – Kirmânî
❖ 3.Fethu’l-Barî – Müellifi İbnu Hacer el-Askalânî
❖ 4.Umdetu’l-Kâri – İbnu Ahmed el-Aynî
❖ 5.İrşâdu’s-Sârî – Kastallânî
❖ 6.Kevserü’l-Câri – Molla Gürânî
❖ 7.Feyzu’l-Bârî – Enver el-Keşmîrî
❖ Not: Behçetu’n-Nüfûs, İbnu Ebî Cemre yazmıştır. Buhârî’nin tasavvufa ait hadîslerini şerheder.
❖ Müslim’e Yazılan Bazı Şerhler:
❖ l.El-İkmâl – Kadı İyaz
❖ 2.El-Müfhim – İbnu Ömer el-Kurtubî
❖ 3.el-Minhâc – Nevevî
❖ Rikak: Cami türü eserlerde ahlak ve nefis terbiyesi bölümüdür.
❖ Haşiye: Kitapların sayfa boşluklarına yazılan çoğu kısa açıklamalardır.
❖ İbn Ebi Cemre, Cem’un-Nahiye adlı eserini Buhari’ye haşiye olarak yazmıştır.
❖ Muhtasar: Bir hadis eserinin özetidir.
❖ Bu alanda yazılan meşhur eser Buhari’ye yazılan muhtasar olup, Zebidi tarafından yazılmıştır.
❖ Eserin adı Tecrid-i Sarih’tir.
❖ İmam Buhari:
❖ Buhara’da doğmuştur.
❖ Camiu’s-Sahih adlı eserinde 600.000 hadis arasından seçtiği 9.000 hadisi kullanmıştır.
❖ Hadislerin hepsi mütevatir değildir.
❖ Hadisleri eserine alırken senedin muttasıl olmasına dikkat etmiştir.
❖ İsnad kriterlerini ağır tutmuştur.
❖ Tenkit ettiği ravi sayısı azdır.
❖ Ravilerde birbirleriyle görüşme şartı aramıştır.
❖ Eserinde bazı hadisler tekrardır.
❖ 300.000 hadisi ezbere bilmektedir.
❖ El-Edebü’l-Müfred’i ahlak konusunda yazmıştır.
❖ İmam Müslim:
❖ Nişabur’da doğmuştur.
❖ Ahmet bin Hanbel, Dârimi ve İbn Ebi Şeybe’nin talebesidir.
❖ Hadisleri ayrı başlık altında toplamıştır.
❖ İsnada dikkat etmiştir.
❖ Ticaretle de uğraşmıştır.
❖ Kitabında mukaddimeyi kullanmıştır.
❖ Muttefekun Aleyh: Buhari ve Müslim’in Sahihlerindeki hadislere denir.
❖ B.Ravilerine Göre Tasnif Eserler
❖ ( Ale’r-Rical)
❖ 1.Mu’cem: Hadisleri ravi adlarına, yaşadığı şehirlere, kabilelerine ya da müellifin hocalarının isimlerine göre tertip edilen eserlerdir.
❖ Alfabetik hadis eserleridir.
❖ Taberânî
❖ Mu’cemu’s-Sağır (Hocaların yaşadığı yerler)
❖ Mu’cemu’l-Evsat (Hoca isimleri)
❖ Mu’cemu’l-Kebir (Ravi isimleri)
❖ 2.Müsned: Hadislerini rivayet eden ravilere göre tasnif eden eserlerdir.
❖ İlk müsned eseri Ebu Davud Tayalisi’nindir.
❖ Ahmet bin Hanbel, Abdullah bin Mübarek, Hakim en-Nisaburi, İbn Ebi Şeybe gibi alimler Müsned türü eserler yazmıştır.
❖ 3.Etraf Kitapları: Hadislerin tamamını değil başından bir bölümünü verip hadisin farklı isnadlarını veren kitaplardır.
❖ Sahabe isimleri alfabetik olarak verilir.
❖ Nablusi – Zehairu’l-Mevaris
❖ Sehâvi – el-Makâsıdu’l-Hasene
❖ Vâsiti – Etraf-ı Sahihayn
❖ B Diğer Hadis Kitap Türleri:
❖ 1.Müstedrekler: Hatalarını düzeltmek, eksiğini tamamlamak demektir.
❖ Daha önce yazılmış bir hadis kitabının müellifinin şartlarına uyduğu halde müellifin kitabında bulunmayan hadisleri toplayarak o kitabın eksik bıraktığı hadisleri toplayan kitaplardır.
❖ Hakim en-Nisaburi – el-Müstedrek ale’s- Sahihayn
❖ Darekutni – el-İlzâmat ale’s-Sahihayn
❖ 2.Müstahrecler: Çıkarmak demektir.
❖ Bir hadis kitabındaki rivayetleri daha farklı isnadlarla toplayan hadis kitabı türü.
❖ 3.Tahricler: Çıkarmak, hüküm elde etmek demektir.
❖ Hadislerin aslî kaynaklarını ve isnadlarını belirleme yöntemidir.
❖ Seçilen hadislerle yeni bir kitap oluşturmak.
❖ Hadisin kaynağını araştırma ve tenkit çalışması
❖ El-Iraki – Tahricu’l-Ehadisi’l-İhya
❖ İbrahim el-İsbahani – Tahric ale’s-Sahihayn
❖ 4.Zevâid: Bir eserde bulunup diğerinde bulunmayan hadisleri tespit edip başka bir eserde toplamaktır.
❖ Nureddin el-Heysemi – Mecmau’z-Zevâid
❖ Bûsiri – İthafu’l-Hıyere
❖ İbn Hacer el-Askalâni – Metâlibu’l-Aliye
❖ 5.Terğib ve Terhib: Terğib iyiliğe teşvik, terhib ise kötülükten sakındırmak amacıyla oluşturulan hadis eserleridir.
❖ İmam Nevevi – Riyazü’s-Sâlihin
❖ Sehavi – el-Makâsıdu’l-Hasene
❖ Aclûni – Keşfu’l-Hafa
❖ Cüz: Tek sahabenin hadislerinin toplandığı eserlere denir.
❖ Erbain: 40 sayısı dikkate alınarak yazılan hadis eserlerine denir.
❖ Elfiye: Hadis usulünü 1000 beyitle anlatan manzum hadis eserleridir.
❖ Genelde İbn Salah’ın Ulumu’l-Hadis adlı kitabı referans alınır.
❖ Zeynüddin el-Iraki tarafından yazılmıştır.
❖ Fevâid: Bir muhaddisin veya çeşitli âlimlerin garîb ve nâdir rivayetlerini bir araya getiren kitap türüdür.
❖ Not: Hadis Tarihindeki şerh ve yorum
döneminde ise özellikle Buhari ve Müslim’in
❖ Sahihleri olmak üzere hadis kitaplarına
açıklama yapılmıştır.
❖ İlk bağımsız şerh çalışması Ebu Davud’un
süneni üzerine yapıldı.
❖ (Hattâbi – Mealimü’s-Sünen)
❖ Hadis Tarihinin Gelişim Aşamaları:
❖ l.Tesbitü’s-Sünne
❖ 2.Tedvinü’l-Sünne
❖ 3.Tasnifu’l-Sünne
❖ 4.Tehzibu’s-Sünne
❖ (Cem, Mukârene (karşılaştırma), Zevaid, İhtisar
İstidrak, İstihrac, Tahrîc, Şerh, Rical, Lügat,
Cüz)
Osmanlı Döneminde Hadis:
İlk Dâru’l-Hadis I.Murat döneminde Çandarlı
Hayrettin Paşa tarafından İznik’te yaptırılmıştır.
Anadolu’nun çeşitli yerlerinde bu tarz okullar
açılmıştır.
Tarihte ilk Dâru’l-Hadis / Sünne Nişabur’da
Hakim en-Nisaburi’nin gözetiminde açılmıştır.
Hadis ilmi Sahn-ı Seman ve Süleymaniye
Külliyelerinde de okutulmuştur.
Fatih Sultan Mehmet döneminde Molla Gürani
önemli bir hadis alimidir.
Hadis geleneği Anadolu’ya geç gelmiş olup
daha çok hazım ve özümseme dönemi olmuştur.
❖ Cumhuriyet Dönemi Hadis:
❖ Zebidi tarafından yazılan Buhari’nin muhtasarı olan Tecridi Sarih Bâbânzâde Ahmet Naim tarafından Türkçeye çevrilmiştir.
❖ Ahmet Davudoğlu İbn Hacer el-Askalani’nin Buluğu’l-Meram adlı eserini tercüme etmiştir.
❖ Mehmet Sofuoğlu da Müslim’in Sahih’ini şerh etmiştir.
❖ Talat Koçyiğit ise ilk müstakil Hadis Tarihi eserini yazmıştır.
❖ Ravilerde Adalet ve Zabt
❖ Cerh ve Ta’dilin Unsurları: Adalet ve Zabttır.
❖ Bir Ravinin Ta’dil Edilmesi İçin Adalet Unsurları:
❖ İslam -Büluğ -Akıl -Takva -Mürüvvet
❖ Bir Ravinin Ta’dil edilmesi için Zabt Unsurları:
❖ Tekayyuz -Hıfz -Kitabet -Lafzın manasını bilmek
❖ Metâini Aşere: Ravide bulunan on kusurdur.
❖ A.Adalet İle İlgili Kusurlar:
❖ 1.Kizbu’r-ravi
❖ 2.İthamu’r-ravi bi’l-kizb
❖ 3.Fısku’r-ravi
❖ 4.Bid’atu’r-ravi
❖ 5.Cehaletu’r-Ravi
❖ B.Zabt ile ilgili Kusurlar:
❖ 1.Kesretu’l-galat
❖ 2.Fartu’l-Gaflet
❖ 3.Vehim
❖ 4.Muhalefetu’s-sika
❖ 5.Sûu’l-hıfz
❖ Bütün sahabeler âdil kabul edilirken zabt yönünden kriter edilmişlerdir.
❖ Bir ravi bazı hadisçiler tarafından cerh edilir, bazıları tarafından da ta’dil edilirse, cerh edilmiş olduğu kabul edilip rivayet yapılmaz.
❖ Leyyin Hadis: Râvinin gevşek olduğunu ifade eden cerh terimi.
❖ Hadis Öğrenim ve Öğretim Yöntemleri
❖ ( Tahammul’ü-l Hadis ):
❖ 1.Sema: Hadis hocasının hadisleri okuması, talebenin de bizzat ondan işiterek hadisleri almasıdır. (en üstün yöntem)
❖ İmla:Hocanın hadisi talebeye yazdırması ile gerçekleşen imla yöntemi de sema içinde sayılır.
❖ Mümli
❖ Müstemli
❖ Emâli
❖ İmla Meclisi
❖ 2.Kıraat: Talebenin daha önceden duyduğu hadisleri bizzat hadis hocasına okumasıdır.
❖ 3.İcazet: Sema ve kıraat olmaksızın hadis aliminin belirli şartlar dahilinde rivayetlerini öğrencisinin rivayet etmesine izin vermesidir.
❖ Mu’ciz
❖ Müsteciz
❖ 4.Münavele: (İnba) Hadis hocasının hadislerini ihtiva eden kitabını rivayet etmesi için talebesine elden vermesidir.
❖ 5.Mükatebe: Bir hadis hocasının rivayet hakkı bulunan hadislerinin tamamını veya bir kısmını bir kimseye yazıp göndermesidir.
❖ 6.İ’lam: (İ’lamü’ş-Şeyh) Hadis hocasının hadisi veya hadis kitaplarını rivayet için herhangi bir açıklamada bulunmadan öğrenciye göstererek bunları sema yoluyla aldığını ifade etmesidir.
❖ 7.Vasiyyet: Hocanın rivayet ettiği bir kitabı, ölümünden veya seyahate çıkmadan önce birisine vasiyet etmesidir.
❖ 8.Vicade: Bir kişinin herhangi bir ravinin hadis kitaplarını, müellifinin el yazısı ile yazılmış kitabını veya bazı hadislerini bulmasıdır.
❖ Not: Bir hadis kitabının talebelere okutulması yöntemine Tariku’l-Hal ve’l-Bahs denilir.
❖ Lika: Şeyh ve talebenin bir mecliste buluşmasıdır.
❖ Hadis limlerinin Dereceleri:
❖ Müsnid (Senet ile rivayet eden)
❖ Muhaddis
❖ Hafız (100.000)
❖ Şeyh (200.000)
❖ Huccet (300.000)
❖ İmam / Müctehid (300.000+ravi+senet)
❖ HADİS ÇEŞİTLERİ
❖ A.Kaynağına Göre Hadis Türleri:
❖ 1.Kutsi Hadis:
❖ 2.Merfu Hadis:
❖ Hükmen Merfu: Peygamberimizin bilgisi bulunan ve Sahabe tarafından nakledilen hadislerdir.
❖ 3.Mevkuf Hadis:
❖ 4.Maktu Hadis:
❖ Hadisin müntehası (hadisi ilk söyleyen)
❖ B.Senedin Özelliğine Göre Hadis Türleri:
❖ l.Muttasıl Hadis: Senedinde başından sonuna kadar ravi düşmesi bulunmayan, isnat zinciri kesintisiz olarak devam eden hadislerdir.
❖ Genelde Haddesena, Ahberena gibi edatlar ile nakledilir.
❖ 2.Mu’an’an Hadis: Senedteki ravi ile hadisi aldıkları hocaları arasında «An» edatı bulunan hadislerdir.
❖ 3.Müenen Hadis: Senedteki ravi ile hadisi aldıkları hocaları arasında «Enne» edatı bulunan hadislerdir.
❖ Âli isnad:
❖ En az ravi ile Peygamberimize ulaşılan isnad.
❖ Nâzil isnad:
❖ Çok ravi ile Peygamberimize ulaşılan isnad.
❖ C.Ravilerin Sayılarına Göre Hadis Çeşitleri:
❖ 1.Mütevatir Hadis /Haber: Yalan bir haberi rivayet etme hususunda birleşmeleri aklın ve adetin kabul etmeyeceği kadar kalabalık bir ravi topluluğunun kendileri gibi bir topluluktan muttasıl bir senedle alıp naklettikleri hadislerdir.
❖ a.Lafzen Mütevatir: Bir hadisin aynı lafızlarla mütevatir olmasıdır.
❖ b.Manen Mütevatir: Mana olarak aynı, fakat lafız olarak farklı hadislerdir.
❖ Suyuti – el-Ezharu’l-Mütenâsire
❖ Kettani – en-Nazmu’l-Mütenâsire
❖ 2.Ahâd Hadis (Haber): Mütevatir derecesine ulaşmayan hadislere denir.
❖ Ahâd Hadislerin subuti zanni olmakla birlikte delaleti kat’i veya zanni delillerdir.
❖ a.Meşhur Hadis: Herhangi bir tabakada en az üç ravisi bulunan hadislerdir.
❖ b.Aziz Hadis: Herhangi bir tabakada en az iki ravisi bulunan hadislerdir.
❖ c.Garip/Ferd Hadis: Ravi sayısı herhangi bir tabakada bire düşmüş veya herhangi bir yönden tek kalmış/farklı hadislerdir.
❖ Not: Müstefiz Hadis ise haberi vahidin en üst derecesi için kullanılır.
❖ İtibar: Ferd veya garîb bir hadisin başka yollardan rivayet edilip edilmediğinin araştırılmasıdır.
❖ Mütâbi – Şâhid:
❖ Mütâbi / Mütabaat: Fert veya garib olduğu sanılan bir hadisin başka isnadlarla nakledildiğinin ortaya çıkmasıdır. (Lafız – mana)
❖ Şâhid: Fert veya garib hadisin başka bir isnadla gelen rivayetidir. (Mana)
❖ D.Sıhhat Derecesine Göre Hadis Çeşitleri:
❖ 1.Sahih Hadis: Adalet ve zabt sahibi ravilerin muttasıl bir senedle rivayet ettikleri, şaz ve muallel olmayan hadislerdir. Sahih hadisleri ilk defa toplayan ve tasnif eden Buhari ve onun talebesi Müslim’dir.
❖ Sahih kavramını da ilk kez Buhari kullanmıştır.
❖ a.Sahih Lizâtihi: Bu beş vasfı taşıyan hadislerdir.
❖ b.Sahih Ligayrihi: Bu beş vasfı taşıdığı halde senedinde bazı küçük kusurlar bulunan hadistir.
❖ 2.Hasen Hadis: Sahihlik şartlarını taşımakla birlikte ravileri arasında zabt yönünden zayıf raviler bulunan hadislerdir.
❖ Hasen kavramını ilk olarak Tirmizi kullanmıştır.
❖ Hasen hadis de Sahih hadis gibi ikiye ayrılır.
❖ 3.Zayıf Hadis:
❖ A.Senedindeki Kopukluk ile İlgili Zayıf Olan Hadisler:
❖ 1.Muallak Hadis:
❖ Senedin başından bir veya birkaç ravinin düştüğü veya senedin tamamen hazfedilmesi ile oluşan hadistir.
❖ Yani müellifin ravileri zikretmeyip Peygamberimize, sahabeye veya tabiine isnad ettikleri hadislerdir.
❖ Bu kavramı ilk kez Darekutni kullanmıştır.
❖ Ta’liku’t-Ta’lik ise İbn Hacer el-Askalâni tarafından Buhari’deki muallak hadisler ile ilgili yazdığı eseridir.
❖ Sahabenin sahabeyi atlayarak veya aradaki sahabe ismini vermeyerek yapılan rivayetlere “Sahabe Mürseli” denir.
❖ Muhaddisler bu hadisleri güvenilir bulmuşlardır.
❖ Muttasıl kabul edilir.
❖ 2.Mürsel Hadis: Tabiinin, sahabeyi atlatarak doğrudan Rasulullah’a isnat ederek rivayet ettiği hadislerdir.
❖ 3.Munkatı’ Hadis: Senedin sahâbeden sonra gelen kısmında peşpeşe olmamak şartıyla ravilerin atlandığı hadislerdir.
❖ 4.Mu’dal Hadis: Senedinde peş peşe iki veya daha fazla ravinin düştüğü hadistir.
❖ 5.Müdelles Hadis: Bir ravinin, çağdaşı olup görüştüğü fakat hadis almadığı veya çağdaşı olup görüşmediği bir şeyhten işittiğini söyleyerek rivayet ettiği hadislerdir.
❖ Tedlisu’l-İsnad, şuyuh, tesviye, atıf, sukut (kat’) gibi çeşitleri vardır.
❖ B.Raviden Kaynaklanan Zayıf Hadisler:
❖ l.Şaz Hadis: Sika bir ravinin kendisinden daha üstün ravilere mualif olarak rivayet ettiği ve rivayetinde tek kaldığı hadislerdir.
❖ Mukabili Mahfuz’dur.
❖ 2.Münker / Merdüd Hadis: Zayıf bir ravinin kendisinden güvenilir olan bir raviye aykırı olarak rivayet ettiği hadislerdir.
❖ Mukabili Maruftur.
❖ 3.Muallel Hadis: Hadis alimlerin fark edebileceği ve sahihliğe zarar veren gizli bir hata veya kusuru (illeti) bulunan hadislerdir.
❖ 4.Metruk Hadis: Yalan söylemekle itham edilen ravinin rivayet ettiği hadistir.
❖ 5.Maklub Hadis: Sened veya metnindeki kelimelerin yerlerinin değiştirilerek rivayet edilen hadislerdir.
❖ 6.Muzdarib Hadis: Birbirlerine zıt / çelişkili olmakla beraber birini diğerine tercih imkanı bulunmayan hadislerden her birine verilen isimdir.
❖ 7.Müdrec Hadis: Hadisin sened veya metnine aslında olmayan bir kelimeyi ekleyerek rivayet edilen hadistir.
❖ 8.Musahhaf Hadis: Sened veya metninde harf hatası yapılmış hadislerdir.
❖ 9.Muharref Hadis: Sened veya metninde hareke, harf ve şekil değişikliği yapılmış olan hadislerdir.
❖ Not: Darb ve Mahv hadiste yanlış yazılan lafız veya harflerin silinmesi demektir.
❖ 10.Mevzu Hadis: Söylemediği veya yapmadığı halde Resulullah’a nispet edilen söz ve işlerle ilgili haberlerdir.
❖ Hadis Uydurma Sebepleri:
❖ İslam düşmanlığı
❖ Irk, fırka ve mezhep yanlılığı
❖ İslam’a hizmet arzusu
❖ Şahsi elde etme hırsı
❖ Mevzu Hadisin Belirtileri:
❖ Kur’an-ı Kerim’e aykırı olması
❖ Sünnete aykırı olması
❖ Akla, sağduyuya ve tecrübe ile kazanılmış bilgilere aykırı olması
❖ Hadis uyduranların itirafları
❖ Yalancılıklarını tespit edilen raviler
❖ Tarihi olaylara aykırı olması
❖ Güvenilir hadis kitaplarında bulunmaması
❖ Birçok kimsenin görmesi gereken bir olayı bir kişinin rivayet etmesi
❖ Lafzında ve manasında bozukluk olması
❖ Mevzu Hadisler İçin Alınan Önlemler:
❖ l.Sahih hadisleri müstakil eserlerde toplamak
❖ 2.Hadis tenkidi çalışmaları yapmak
❖ 3.Ravileri tanıtan eserlerin yazılması
❖ 4.Mevzu hadisleri toplayan hadislerin yazılması
❖ Concordance:
❖ Hadis kitaplarında yer alan rivayetlerin bu kitaplardaki yerini göstermek için hazırlanan alfabetik kelime fihristidir.
❖ el-Mu‘cemü’l-Müfehres denilir.
❖ Hollandalı oryantalist Arent Jan Wensinck başkanlığında yazılmıştır.
❖ Şia’nın Hadis Kaynakları
❖ Kütüb-i Erbaa (Hadis Kitapları)
❖ el-Kâfî (Küleynî) (Şia’nın Buharisi)
❖ Men lâ yahduruhu’l-fâkih (Şeyh Sâduk)
❖ et-Tezhib (Şeyh Tusî)
❖ el-İstibsâr (Şeyh Tusî)
❖ Mevzu Hadis Eserleri:
❖ 1.Ebu Ferec ibn Cevzi – el-Mevzuat
❖ 2.Suyuti – el-Leâli’l-Mesnua fi Ehadisi’l- Merfua
❖ 3.İbn Arrak – Tenzilü Şeriatü’l-Mevzua
❖ 4.Aliyyü’l-Kâri – el-Esraru’l-Merfua fi Ahbari’l-Mevzua
