İNANÇ ESASLARI:
❖ a.Teslis: Baba – Oğul – Kutsal Ruh (Manevi güç)
❖ Mürekkeb Tanrı
❖ I.İstanbul Konsili (381)
❖ b.Kutsal Kitaplar: Kitabı Mukaddes
❖ 1.Eski Ahit ( Tanah)
❖ (Hz.İsa’yı müjdelediği için kabul edilir.)
❖ 2.Yeni Ahit: 27 kitaptan oluşur.
❖ Kanonik / Sahih / Otantik:
❖ İznik’te kabul edilen dört incildir.
❖ Apokrif: Otantik ve sahih olmayan
❖ (Yakub – Yahuda İskariyot – Barnaba vb.)
❖ Sinoptik: Birbirine benzer İncillerdir.
❖ (Matta – Markus – Luka)
❖ Matta: Efendimizin (Tanrının) hediyesi demektir.
❖ Yazarı Levi diye bilinen Matta’dır.
❖ Hz.İsa’nın hayatı, ölümü ve dirilişi anlatılır.
❖ Beklenen mesih olduğundan bahseder.
❖ 3.şahıs kipi kullanılır.
❖ Hz.İsa’nın öğretileri Tora gibi beş bölümdür.
❖ Sık sık Eski Ahit’e atıfta bulunur.
❖ Yahudi karakterini muhafaza etmektedir.
❖ Markus: En kısa, en eski metindir.
❖ İfadeler zayıftır.
❖ Matta ve Luka’ya kaynaklık etmiştir.
❖ Hz.İsa’nın hayatı anlatılır.
❖ Petrus’un vaazları vardır.
❖ Hz. İsa’yı Tanrı’nın oğlu, Mesih diye tanıtır.
❖ Mesih’in ölümü ve dirilişinden bahseder.
❖ Luka: Hekim ve Pavlus’un arkadaşıdır.
❖ Yunanlılara hitap vardır.
❖ H.İsa’nn kutsal ruhla bağlantısı anlatılır.
❖ Hz.İsa’nın hayatı detaylı anlatılır.
❖ Yahudi olmayan Hıristiyanlara yazılmıştır.
❖ Diriliş ve göğe alınışını tasvir eder.
❖ Yuhanna: M.S. 90 / 110 yıllarında yazılmıştır.
❖ Hz.İsa’nın İlahlık yönü, mesih oluşu anlatılır.
❖ Efes ve Antakya’da yazılmıştır.
❖ Kudüs’teki faaliyetler anlatılır.
❖ Hz. Îsâ’nın risâleti sinoptik İnciller’e göre bir yıl, Yuhanna’ya göre ise üç yıldır.
❖ Uslüp ve içeriği farklıdır. Evharistiya’yı içermez.
❖ Resüllerin İşleri:
❖ Luka’nın devamıdır.
❖ Hz.İsa’nın öğretilerinin yayılışını anlatır.
❖ Havarilerin yolculuklarından bahseder.
❖ Havarilerin Mektupları:
❖ Pavlus yazmış veya yazdırmıştır.
❖ 14 mektuptan oluşur.
❖ Çeşitli şehir halkına ve kişilere yazılmıştır.
♦ c.Peygamberlik: ♦♦♦ 3.Protestan Kilisesi:
♦♦♦ Eski Ahitte geçen peygamberleri kabul ederler. ♦ Katolik kilisesi protesto edilmiştir.
♦♦♦ Hz.İsa Tanrı’nın oğludur. ♦♦♦ Martin Luther – Jean Kalvin – Zwingli öncülerdir.
♦♦♦ Almanya merkezlidir.
♦ d.Vahiy: ♦♦♦ Tanrı ile insan arasına kimse giremez.
♦♦♦ Hz.İsa vahiy almaz. Allah’ın kelamıdır. ♦ Papa yanılmaz değildir.
♦♦♦ İnciler, Hz.İsa’nın yaptıkları, sözleri ve havarilere ♦ Papazı cemaat tayin eder. Günah çıkaramaz.
nispet edilen sözlerdir. ♦♦♦ İkon önemsizdir.
♦♦♦ Hz. Meryem’e çok önem vermezler.
♦ e.Kurtuluş: ♦♦♦ Akla önem verilir.
♦ İnsanlar günahkardır. ♦♦♦ Aforoz – Endüljans – Engizisyon – Latince ve
♦ Asli günah doktrini. Ruhbanlığa karşıdırlar.
♦ İsa Mesih – kurtarıcı ♦ İbadet ve ayinler ayinler farklı dilde olabilir.
♦♦♦ Kefaret
♦ Vaftiz ♦ Üç sola öğretisi:
♦ Kurtuluş sadece iman, sadece kitap ve sadece lutüf
♦ KİLİSELER: ile olur.
♦♦♦ 1.Katolik Kilisesi: Evrensel demektir. ♦♦♦ Tek yetkin otorite kutsal kitaptır.
♦ Havari Petrus’a dayanır. ♦ İki sakramenti kabul ederler.
♦♦♦ Merkezi Roma – Vatikan’dır. ♦ (Vaftiz – Evharistiya)
♦♦♦ Papa, Tanrının temsilcisi, Hz.İsa’nın vekili, ♦♦♦ Almanya, Fransa, İngiltere ve ABD’de yaygındır.
Petrus’un halefidir, masumdur.
♦♦♦ Dini Hiyerarşi: Papa, Kardinal, Piskopos ♦♦♦ Bazı Protestan Akımları:
♦♦♦ Rahip / Papaz, Deacon / Diacon ♦♦♦ Lutheryanizim
♦♦♦ Ruhban sınıfı vardır. ♦♦♦ Kalvinizm
♦ Diğerlerinde boşanma yoktur ♦♦♦ Anglikanizm (İngiltere, Ruhani Lider Kral/Kraliçe,
♦ Haçın kolları eşit değil kurtuluş iman ile olur.)
♦♦♦ Hz.İsa’da ilahi ve insani iki tabiat vardır. ♦♦♦ Evanj alizm
♦♦♦ İkon önemsizdir. Ritüller Latince yapılır. ♦♦♦ Presbiteryenler
♦♦♦ Filioque kabul edilir. ♦ Baptistler
♦♦♦ Adventizm
♦♦♦ Metodistler
♦♦♦ Günah çıkarma – Azizler – Hz.Meryem önemlidir. ♦♦♦ Pentikostalizm
♦♦♦ Tanrı, hüküm koyandır.
♦♦♦ Tüm konsiller kabul edilir. Noel, 25 Aralıktır. ♦♦♦ Evanjelizm:
♦ Sakramentlerin hepsi kabul edilir. ♦♦♦ Amerika’da kurulan protestan merkezli kilisedir.
♦ İtalya, İspanya, Portekiz, Polonya, İrlanda ve Latin ♦ Güzel haber – müjde demektir.
Amerika ülkelerinde yaygındır. ♦♦♦ İncil yazarlarına Dört Evanj elist denilir.
♦ Evanj elik olanlar – yeniden doğmuş gibidir.
♦ 2.Ortodoks Kilisesi: Doğru İnanç demektir. ♦♦♦ Bireysel dindarlık ve dinsel özgürlük önemlidir.
♦ Havari Andreas’a dayanır. Merkez İstanbul’dur. ♦♦♦ Mesihçilik temel inançtır.
♦♦♦ Dini Hiyerarşi: Patrik, Metropolit, Keşiş, ♦ Kutsal kitap lafzi okunur ve otoritedir.
Papaz / Rahip, Deacon / Diyakos ♦♦♦ Armagedon inanışı vardır.
♦♦♦ 1054-Katolikten ayrıldı. 1453-Yeni haklar verildi. ♦♦♦ Misyonerlik vardır.
♦♦♦ 1589-Rusya bağımsız kilise oldu. ♦♦♦ Kitle İletişim Araçları önemlidir.
♦♦♦ İlk yedi konsili kabul ederler.
♦ Patrik tek otorite ve masum değildir. ♦♦♦ Anglikanizm:
♦♦♦ Rahip ve Deacon evlenebilir. Diğerleri boşanabilir. ♦♦♦ İngiltere’de kurulan Batı Kilisesi ve resmi
♦♦♦ Tanrı affedendir. Ritüeller Grekçe yapılır. kilisedir.
♦ Haçın kolları eşittir. Sankrametler kabul edilir. ♦♦♦ Reform hareketlerinden sonra 16.yy.’da ortaya
♦♦♦ Noel, 6 ocaktır. İkonlar önemlidir. çıkmış ve VIII. Henry tarafından kurulmuştur.
♦♦♦ Filioque kabul edilmez. ♦♦♦ Bağımsız bir kilisedir.
♦♦♦ En yetkili ruhâni liderleri kral veya kraliçedir.
♦ Rusya, Yunanistan, Gürcistan, Slav ülkeleri, Orta ♦♦♦ Kurtuluş iman ve Tanrı’nın merhametiyle olur.
Avrupa ülkelerinde yaygındır.
♦♦♦ Kilise Planı:
♦ Otosefal: Ortodoks içindeki bağımsız kiliseler ♦ Altar: Sunak yeri Pulpit: Vaaz kürsüsü
♦ ( Rusya – Mısır – Ukrayna Kiliseleri) ♦ Nave: Ayin Mekanı Narthex: Son cemaat yeri
❖ RİTÜELLER:
❖ a.Günlük:
❖ Dua – İlahi – Ruhbanlar – Olmayanlar
❖ b.Haftalık: Pazar günüdür.
❖ Cemaatle ve papaz gözetiminde yapılır.
❖ Pasaj okuma – Dua – İlahi – Vaaz yapılır.
❖ c.Yıllık:
❖ 1.Noel: Yeni güneş demektir.
❖ Aziz Nikolas ( Noel Baba)
❖ Katolik – Batı Kiliseleri ( 25 Aralık)
❖ Ortodokslar – Doğu Kiliseleri ( 6 Ocak)
❖ 2.Lent: ( Büyük Perhiz)
❖ Paskalyaya hazırlıktır.
❖ 40 günlük dua – oruç (perhiz) yapılır.
❖ En sevilen şeylerden uzak durulur.
❖ Et – tavuk hayvansal gıdalar ve alkol kullanılmaz.
❖ 3.Paskalya (Easter): Diriliş Bayramıdır.
❖ Hz. İsa’nın dirilişi anısına kutlanır.
❖ En eski ve en önemli bayramdır.
❖ Kıyam Yortusu ve Diriliş Günü olarak da anılır.
❖ Kutsal haftadır. Yahudi Pesah bayramına denktir.
❖ Hz. İsa’nın dirilişini anmak üzere 22 Mart – 25 Nisan arasında bir pazar kutlanır.
❖ Renkli yumurtalar – Paskalya çöreği yapılır.
❖ 4.Pentikost / Pentekost:
❖ Kutsal Ruh’un havariler üzerine inişinin anısına, Paskalya’dan 50 gün sonra yedinci pazar günü kutlanır.
❖ 5.Epifani: 12.gün Bayramı
❖ Hz.İsa’nın vaftiz oluşu anısına kutlanır.
❖ 6 Ocakta Hz.İsa inançsızlara görünür.
❖ Mesih olduğunu belirten yıldız belirir.
❖ Vaftiz veya Haç çıkarma günüdür.
❖ Ortodokslar 6 ocak, diğerleri ise 19 ocakta kutlar.
❖ 6.Meryem Ana Günü:(Assomption)
❖ Meryem’in günahsızlığı ve lekesizliğini anlatmak için yapılan anma günüdür.
❖ Hz.Meryem’in ruhen ve bedenen göğe yükselişi anısına 15 Ağustosta kutlanır.
❖ 7.Ascension:
❖ Paskalya’dan 40 gün sonra kutlanır.
❖ Hz.İsa’nın göğe çıkması anısına kutlanır.
❖ 8.Annonciation:
❖ Ruhu’l-Küds’ün Meryem’e Hz. İsa’nın doğumunu müjdelemesi olup 25 Martta kutlanır.
❖ Hac: İncil’de hac ile ilgili açık ifade yoktur.
❖ En önemli hac yeri Kudüs’tür.
❖ Efes, İstanbul, Antakya önemli mekanlardır.
❖ Yılın her gününde ve kutsallık atfedilen her mekanda hac yapılır.
❖ Kurban: Hz.İbrahim – Hz.İshak ilişkisi.
❖ Hz.İsa kendini kurban etmiştir.
❖ Ekmek – şarap ayini bu kurbanı temsil eder.
❖ SAKRAMENTLER:
❖ 1.Vaftiz: Suya daldırmak, yıkanıp temizlemek
❖ Asli günahtan kurtulup dine giriştir.
❖ Günahtan kurtulmak için de vaftiz olabilir.
❖ Bu aynı zamanda ihtida merasimidir.
❖ Katolikler su serpme, Ortodokslar suya batırma
❖ 2.Evharistiya / Komünyon: Ekmek-şarap ayini
❖ Hz.İsa’nın havarileriyle yediği son akşam yemeği anısına yapılır.
❖ Kişinin Hz.İsa ile bütünleşmesini sembolize eder.
❖ 3.Konfirmasyon / Güçlendirme:
❖ Kişinin kiliseye kabulüdür.
❖ İmanın teyid edilerek güçlendirilmesidir.
❖ Vaftizden sonra yapılır.
❖ Kutsal ruhun inayetini temsil eder.
❖ 4.Günah İtirafı (Tevbe):
❖ Pişmanlık duyup bağışlanmayı dilemedir.
❖ Papaza samimiyetin ifadesiyle gerçekleşir.
❖ Günahı olmayan başkası adına endüljans alabilir.
❖ 5.Evlilik: Kutsal ve önemli bir sakramenttir.
❖ Karşılıklı söz vermedir.
❖ Mesih ve kilisenin bozulmaz birliğini temsil eder.
❖ Kilisede yapılmayan nikah sahih sayılmaz.
❖ 6.Rahip Takdisi: Din adamlarını tayin etmedir.
❖ İsa Mesih’in ilk vekilleri havariler, sonra kilise babaları sonra da din adamlarıdır.
❖ Takdis şahsın üzerine papazın el koyup dua etmesiyle yapılır.
❖ 7.Son Yağlama:
❖ Hastalık ve ölüm anında rahatlatma amacıyla haç işareti yapılan sakramenttir.
❖ KONSİLLER
❖ Hıristiyan inançlarının oluşumunu sağlayan din adamları kuruludur. (21 tane)
❖ Antikete Konsiller (Ekümenik / Genel)
❖ I.İznik Konsili (325)
❖ Arius’a karşı toplandı.
❖ Baba ve Oğulun tabiatı tartışılmıştır.
♦♦♦ Hz.İsa’nın Tanrı oluşu kabul edildi.
♦♦♦ Her ikisi de aynı cevherdir.
♦♦♦ Yeni Ahit’i oluşturan kitapların tespiti ve Paskalya bu konsilde karara bağlanmıştır.
♦ I.İstanbul Konsili (381)
♦♦♦ İznik konsili kararları teyid edilmiştir.
♦ Macedonius ’a karşı toplandı.
♦ Kutsal Ruh’un Tanrı olduğuna karar verilmiştir.
♦ Baba-Oğul-Kutsal Ruh aynı cevher aynı özdür.
♦ Teslis inancı tamamlandı.
♦ Efes Konsili (431)
♦ İstanbul piskoposu Nestorius’a karşı toplandı.
♦ Nestorius: Hz.İsa’da iki tabiatının bulunduğunu, beşerî tabiatın Meryem’den doğduğunu, ilâhî olanın ise Tanrı’nın kelâmı olduğunu savunur.
♦♦♦ O’na göre Hz.Meryem’e Theotokos (Tanrı
doğuran) denilemez; Mesih’in annesi denilebilir.
♦ Bu görüşüyle aforoz edilmiştir.
♦ Nasturi ve Keldâni kiliselerine etki etmiştir.
♦♦♦ Bu konsilde Theotokos kabul edilmiştir.
♦♦♦ Hz.İsa’nın tek kişilikli ve iki tabiatlı olduğu karara bağlanmıştır. (Diofizitizm)
♦♦♦ Hıristiyanlarda ilk ciddi kopmalar yaşanmıştır.
♦ Kadıköy (Kalkedon) Konsili (451):
♦ İstanbul başkeşişi Eutyches ve İskenderiye piskoposu Dioscorus sebebiyle toplanmıştır.
♦♦♦ Hz. İsa’da sadece tanrısal tabiatın bulunduğunu, beşerî tabiatının tanrısal tabiatı içerisinde eriyerek yok olduğunu savunurlar. (Monofizit)
♦♦♦ Çarmıhta acı çeken Hz.İsa’nın sadece insani doğasıdır, bu acı tanrısal doğaya dokunmamıştır.
♦♦♦ Bu konsilde Diofitizim teyid edildi.
Theotokos benimsendi.
♦♦♦ Diofizit kararına itiraz eden monofizit piskoposlar kendi bağımsız kiliselerini kurmuşlardır.
♦♦♦ Monofizit Kiliseler:
♦♦♦ Antakya Süryani Kilisesi
♦ Habeş Kıpti Kilisesi
♦♦♦ Ermeni Gregoryan Kilisesi
♦ Habeş Kilisesi
♦♦♦ Eritre kilisesi
♦ II. İstanbul Konsili :
♦ Nesturi düşünceler aforoz edildi.
♦♦♦ III. İstanbul Konsili:
♦♦♦ Hz.İsa’da iki tabiat vardır.
♦♦♦ Bu iki irade birbiriyle çelişmez.
♦♦♦ II. İznik Konsili: İkon serbestisi benimsendi.
♦♦♦ Diğer Bazı Konsiller ♦♦♦ Trente Konsili (1545):
♦ Luther düşüncesi sonrasında oluşmuştur.
♦ Katolik din anlayışı tümüyle gözden geçirilmiştir. ♦♦♦ Reformlar reddedildi.
♦ Dogmatik kararlar alındı.
♦♦♦ I.Vatikan Konsili (1870):
♦♦♦ Papanın yanılmazlığı kararı alınmıştır.
♦♦♦ Katolik iman doktrini benimsemiştir.
♦ II. Vatikan Konsili (1962 – 1965):
♦ Genel konsillerin en detaylı ve sonuncusudur.
♦♦♦ Kilise muhasebesi yapıldı.
♦ Katolik inanç yapısına değinilmemiştir.
♦♦♦ Dinler arası diyalog kavramı ortaya çıkmıştır.
♦ Diğer dinler kabul edildi.
♦ İbadetlerde kolaylık sağlandı.
♦ Yaşam tarzında esneklik sağlandı.
♦♦♦ Ekümenik söylem vardır.
♦ MONOFİZİT KİLİSELER
♦♦♦ Hz. İsa’da tek tabiat olduğunu savunurlar.
♦ Süryani Kilisesi:
♦ Havari Tomas’a dayanır.
♦ Ritüeller Süryanicedir.(Aramice)
♦♦♦ Merkezleri Şam’dır. (Mardin)
♦♦♦ Kendilerini ilk Hıristiyan cemaat olarak kabul edip kadîm ünvanını kullanırlar.
♦ Ortodoks kilisesine bağlıdır.
♦ İçinden Nasturi ve Keldani cemaatleri çıkmıştır.
♦♦♦ Allah, melekler, peygamber ve ahiret haktır.
♦ Sadece I. İznik I. İstanbul ve Efes konsili kararları geçerlidir.
♦♦♦ Ermeni Kilisesi:
♦ Havariler Bartolomeus ve Taddeus’a dayanır.
♦♦♦ Aziz Gregor öncülüğünde Hıristiyan oldular.
♦♦♦ Hıristiyanlığı toptan kabul etmiş, kendi milli
geleneklerini titizlikle korumuşlardır.
♦♦♦ Milli kilisedir.
♦♦♦ Merkezleri Ecmiyazin’dir.
♦♦♦ Liderlerine Katolikas derler. Yanılmazdır.
♦♦♦ İlk üç konsil kabul edilmektedir.
♦♦♦ Evharisyada ekmeğe maya şaraba su katılmaz.
♦♦♦ İkon ve tasvirler kabul edilmez.
♦ Hayvan kurbanını kabul ederler.
♦♦♦ Hıristiyanlıkta Semboller: ♦ l.Haç:
♦ 2.Balık: Hz.İsa Tanrı’nın oğlu ve kurtarıcı olması
♦ 3.Güvercin: Kutsal Ruh’un sembolü ♦♦♦ 4.Kuzu: Hz.İsa’nın kendini feda etmesi
♦♦♦ Hıristiyanlıkta Mabetler:
♦ Şapel ♦♦♦ Kilise
♦ Katedral (Kilise+Toplantı Yeri)
♦♦♦ Bazalika (kamu+adliye+kilise)
♦♦♦ Manastır (eğitim)
♦♦♦ Hıristiyanlıkta Kutsal Mekanlar:
♦♦♦ Beytüllahim ♦♦♦ El-Mağtas
♦ Kıyamet Kilisesi
♦♦♦ Aziz Petrus Kilisesi ♦♦♦ Meryem Ana Kilisesi ♦♦♦ Aziz Pavlus Kuyusu
♦ HIRİSTİYANLIKTA YENİ DİNİ HAREKETLER
♦ Yahova Şahitleri:
♦♦♦ Bir Adventist harekettir.
♦ Kurucusu, Charles Taze Russel’dir.
♦ Joseph F. Rutherford sistemleştirdi.
♦♦♦ Hıristiyanlık Yahudiliğin devamıdır.
♦♦♦ Hz. İsa T anrı ’nın yarattığı ilk varlıktır.
♦ Teslise, cehenneme, ruhun ölümsüzlüğüne ve Hz.İsa’nın bedensel dirilişine inanmazlar.
♦ Vaftizi ve ekmek – şarap ayini kabul ederler.
♦♦♦ Vaftiz yetişkinler içindir.
♦♦♦ Ruhban sınıfını reddederler.
♦♦♦ Milli devletleri ve sınırlarını reddederler.
♦ Siyasi partilere oy vermeye karşıdırlar.
♦ Bayrağa ve milli marşa saygıyı bir putperest âdeti olarak görürler.
♦ İbadet esnasında nesneler kullanılmaz.
♦♦♦ Kan alıp verme haramdır.
♦ Organ nakli ve aşı ise kişiye bırakılmıştır.
♦ Noel ve Paskalya kabul edilmez.
♦♦♦ Dinlerarası diyaloğa karşıdırlar.
♦♦♦ İncil’e bağlıdırlar.
♦ Askerliğe, siyasete ve savaşa karşı çıkarlar.
♦♦♦ Mormonlar:
♦♦♦ İsa Mesih’in Ahir Zaman Azizleri Kilisesi
♦ Kurucusu Joseph Smith’tir.
♦♦♦ Cemaati için Mormon kitabını yazmıştır.
♦♦♦ Hz. İsa’nın mesajını aslına döndürme amaçlanır.
♦ Tanrı’yı insan suretinde tasavvur etmektedir.
♦ İsa Mesih Tanrı’nın en büyük çocuğudur.
♦♦♦ Çok eşlilik vardır.
♦ Kadınların ve siyahların papaz olmasına karşıdır. (sonra iptal edildi)
♦♦♦ Alkol, sigara ve kafeinli içecekler yasaktır.
♦♦♦ ABD – Utah şehrini vadedilmiş toprak görüp Tanrının krallığını tesis etmeye çalışırlar.
♦ Babtistler: Vaftizciler de denir.
♦ Peder W. Screven tarafından kurulmuştur.
♦ Vaftiz yetişkinlere yapılır.
♦ Vaftiz ve cemaat önemli kurallarıdır.
♦♦♦ İlk protestan misyonerliğini başlattılar.
♦ Kutsallar Cemaati adıyla birlik oluşturmuşlardır.
♦ Kutsal Kitabın üstünlüğüne inanırlar.
♦♦♦ Pentakostalizm: İsmini Pentikost Günü’nden alır.
♦ Çocuk yaşta vaftizi reddederler.
♦ Tanrı ile kişisel bir deneyime vurgu yapılır.
♦ Kutsal Ruh’a büyük önem verirler.
♦♦♦ Ayinlerde modern çalgılarla hafif müzik vardır.
♦♦♦ Metodistler:
♦♦♦ İngiltere’de John Wesley’in at sırtında yaymıştır. ♦♦♦ İngiltere ihtilalden bu akımla kurtulmuştur.
♦ Kutsallar Kulübü mensupları ibadet zamanlarına ve prensiplerine bağlıdırlar.
♦♦♦ Yedinci Gün Adventizmi
♦♦♦ Advent, İsa Mesih’in krallığını kurmak üzere tekrar dünyaya dönmesidir.
♦♦♦ Önder William Miller’dir.
♦ Vahiy aldığını ileri süren Elle G. White ve kocası James White önemli kişilerdir.
♦ Kademeli hakikat öğretisi vardır.
♦♦♦ Tanrı insanları sınamak için yanılmaya izin verir. ♦♦♦ Peygamberler öncekilerin hatalarını düzeltirler.
♦♦♦ Hakikat bir anda belirmez, aşamalı olarak oluşur.
♦ İsa Mesih yakın bir zamanda dünyaya gelecektir.
♦ Sebt gününü kutsarlar ve o gün iş yapmazlar.
♦♦♦ Alkol yasaktır, vejetaryen anlayışı vardır.
♦♦♦ Yetişkinlere vaftiz yapılır.
♦ Eğitim ve sağlık kuruluşları vardır.
♦♦♦ Presbiteryenler:
♦♦♦ Eski kilisede yaş ve tecrübesi dolayısıyla saygı duyulan kilise üyeleri vardır.
♦♦♦ Piskoposluğu reddeden ihtiyarlar meclisince yönetilen Calvinist harekettir.
♦♦♦ Cizvitler:
♦ Katolik Hıristiyanlığın Îsâ Cemiyeti de denilen ikinci büyük tarikatıdır.
♦ Tarikatın kurucusu Ignatius Loyola’dır.
♦ Hedefi bütün insanlığı Hıristiyanlaştırmaktır.
♦ Bu yüzden katı ve sert kurallar vardır.
♦♦♦ Misyonerlik ve eğitim kurumlan önemlidir.
♦♦♦ Reforma ve Protestanlığa karşı olup Katolikleri desteklemişlerdir.
♦ Sayantoloji (Scientology):
♦♦♦ Ron Hubbard tarafından kurulmuştur.
♦♦♦ Bireylere tenasühten kurtulup ebedi mutluğa erişmek için psikanaliz yöntemler önerilir.
♦♦♦ Hıristiyanlık ve Budizm izlerini taşır. (Senkretik)
♦ Budistleri etkilemiştir.
♦ Önemli isimler bu akıma mensuptur.
♦♦♦ Dünyadaki en katı akımlardan biridir.
♦ Çok sert bir ticari sistemleri vardır.
♦♦♦ Marûnîler: Kurucusu Aziz Mârûn’dur.
♦ Lübnan’da yaşayan bir Hıristiyan cemaatidir.
♦♦♦ Diofizit anlayışı benimsemişlerdir.
♦♦♦ Doğu kiliseleri içinde müstakil bir kilisedir.
♦ Vatikan’ın onayı ile göreve başlamaktadır.
♦♦♦ Üniteryanizm:
♦♦♦ Hıristiyanlıkta teslis inancının aksine Tanrının birliğini savunan harekettir.
♦♦♦ Hz.İsa Tanrının oğlu olsa da Tanrı değildir.
♦♦♦ Liberal bir kilisedir.
♦♦♦ Hümanist bir sistemdir.
♦♦♦ Bireysel inanç sistemi vardır.
♦♦♦ En önemli temsilcisi Serventus’tur.
♦♦♦ Moonculuk (Birleşik Kilise)
♦ Uzakdoğu kökenli olup ve Hıristiyan öğeleri taşır.
♦ Kurucusu Sun Myung Moon’dur.
♦♦♦ Hz.İsa Moon’a görünmüş ve Tanrı’nın krallığını kurmasını istemiştir.
♦♦♦ İlahi ilke öğretisini yaymıştır.
♦ Kitab-ı Mukaddes’e yeni yorum getirmiştir.
♦ İnsan yaratılışından sonra şeytan ile ilişkiye girerek yaratılış gayesinden uzaklaşmıştır.
♦ Bu yüzden evliliklerin kutsanması gerekir.
♦ Büyük mekânlarda toplu nikah törenleri yapılır.
♦♦♦ Törene önceden evlenmiş kişiler de çağrılır.
♦♦♦ Nikah sırasında çiftler kutsal sudan içerek asli günahtan temizlenirler.
♦♦♦ Bir Moon en az üç kişiyi dinine getirmeden ve üç yıl hizmet etmeden evlenemez.
♦♦♦ Misyonerler sayesinde bazı ülkelerde yayılmıştır.
♦♦♦ Mecusilik:
♦ Zerdüştlüğün eski İran inanç ve gelenekleri ile karışımından oluşmuştur.
♦ Mazdeizm ve Ateşperestlik de denilir.
♦ Kur’an’da bir yerde geçer.
♦ Kurucusu Zerdüşt’tür. Vahiy aldığı söylenir.
♦ Doğumunda olağanüstü olaylar olmuştur.
♦♦♦ Tarihî Gelişimi
♦ 1. Zerdüşt ile ilk inanç dönemi (monoteist)
♦ 2. Dârâ / Darius sonrası dönem
♦♦♦ İran, Bahreyn, Umman ve Yemen’de yayıldı.
♦ 3. Sâsânîler dönemi (resmi din)
♦ 4. Günümüze kadar devam eden dönem ♦♦♦ İslam Dini’nden de etkilenmişlerdir.
♦ İslam’da Mecusilik Ehl-i Kitap görülür.
♦♦♦ Kadınları nikahlanmaz, kestikleri yenmez.
♦♦♦ Helenistliğin etkisiyle monoteizimden uzaklaşıldı.
♦ Tanrı: Düalist bir anlayış vardır.
♦♦♦ Işık Tanrısı Ahura Mazda
♦♦♦ Karanlık Tanrısı Angra Mainyu/Ehrimen
♦ Yaratılış: İki aşamalıdır. (Rûhî ve maddî)
♦ Varlıkların çıkmasıyla iyi-kötü savaşı başlamıştır.
♦ Ahura Mazda tüm insanlığın prototipi olarak Geyûmert’i yaratmıştır. (yeryüzünün oğlu)
♦ Sonra Meşye ile Meşyâne doğmuştur.
♦♦♦ İyiliğin sembolü olan boğa yaratılmıştır.
♦ Kutsal Kitapları: Avesta ve Gathalar’dır.
♦ Zerdüşt kendisini Mantra olarak tanınır.
♦♦♦ İnanç: Ateş tapınma değil, saflık, ideal temizlik ve aydınlığın sembolüdür.
♦♦♦ Kendilerine Asravan (ateş yakan) denilir.
♦♦♦ Mehdi / kurtarıcı Saoşyant’tır.
♦♦♦ Ahiret: Ölüler yıkanıp beyaz elbise ile kefenlenir. ♦♦♦ Dahme denilen yerlere bırakılır.
♦ Kafirler Cinvat Köprüsü denen bir geçidin altında kurulu olan Yalan Evine düşer.
♦♦♦ Müminlerin ruhları ise Övgü Evine gider.
♦♦♦ Ehrimen’in yönettiği cehennem arınma yeridir.
♦ Burada arınan ruhlar sonra cennete girer.
♦ İbadet: Abdeste benzer bir temizlik yapılır.
♦ Ardından güneş doğarken, öğle vakti, öğleden sonra, güneş batarken ve gece olmak üzere beş vakitte çeşitli dualar (gâh) okunur.
♦♦♦ Her mecusi Frevarâne denilen iman formülünü (âmentü) günlük olarak tekrarlar.
♦♦♦ Kanlı kurban yerine Haoma içeceği vardır.
♦ Navcot/Navzot dine giriş törenidir. (15 yaş)
♦♦♦ Törende çocuklar Südre (dini elbise) giyip Kutsi (kuşak) bağlarlar.
♦♦♦ En önemli rahip sınıfı Mecilerdir.
♦ Bayram: Nevruz (yeniyıl) ve yaz, kış ve gün dönümlerinde olmak üzere 7 tanedir.
♦ Mabedlerine Ateşkede denir.
♦♦♦ İran (Gabriler), Hindistan (Parsiler) ABD ve Kanada’da mensupları vardır.
♦ Sembol:
♦ 1.Ateş: Ahura Mazda’nın sembolüdür.
♦ Kutsal ateş Ataş Behram’dır.
♦ Ateşe tükürülmez, peçe bağlanır.
♦ Ateş yoksa güneşe dönülerek ibadet yapılır.
♦ 2.Faravahar: İnsanın varoluş amacıdır. Kanatlar, iyi düşünce, iyi söz ve iyi davranışı ifade eder.
❖ SABİİLİK:
❖ Dönek/eski dinini terkeden anlamında kullanılır.
❖ Vaftizci Yahya Hıristiyanları ve Mandeizm denilir.
❖ Kendileri için Mandaye ve Nasuraye derler.
❖ Sabiilikten Kur’an’da üç yerde bahsedilir.
❖ Kurtuluş: Kurtuluş yalnızca ruh için geçerlidir.
❖ İlahi kurtarıcı tarafından kurtuluşun bilgisi verilir ve ruh kurtuluşa erer. (Manda/Hikmet)
❖ Ahiret: Ölen inanan ise ışık aleminde cennete; günahkar ise cehenneme atılır.
❖ Tanrı: Gnostik Düalizm anlayışı vardır.
❖ Işık – Karanlık Tanrısı
❖ Masbuta: Tam vaftizdir. Rahip eşliğinde pazar günü suya daldırılıp alınan bir boy abdestidir.
❖ Tamaşa: Sabinin kendi başına üç kere suya dalıp çıkmasıyla alınan gusüldür.
❖ Rişama: Abdeste benzer yıkamadır.
❖ Kutsal Kitap: İki ana grupta toplanır.
❖ Yazılı metinler ve Sır metinleri (Mandence)
❖ Ginza (Hz.Adem), Draşya (Hz.Yahya)
Kolasta (Uygulamalar)
❖ Ezoterik metinleri ise sadece rahipler okuyabilir.
❖
❖ Nasurayye: İlmi ve otoritesiyle ayrıcalıklar.
❖ Bayram: Panja / Parvania
❖ Rahiplik: Rişama, Ganzibra, Tarmida, Aşganda
❖ Mbattal: Uğursuz vakitler.
❖ Masigta: Ölenin ruhunun gözetim evlerinden (yedi gezegen) geçerek ışık alemine ulaşması için yapılan törendir.
❖ Irak’ın güneyinde varlıklarını sürdürürler.
❖ MANİHEİZM:
❖ Mani tarafından 3.yy.’da İran ve Mezopotamya’da kurulmuştur.
❖ İpekyolu üzerinde yayılmıştır.
❖ (Türkistan-Kuzey Hindistan-Batı Çin-Tibet)
❖ Senkretik yapıya sahiptir.
❖ (Zerdüştlük, Budizm Hıristiyanlık birleşimi)
❖ İslam’ın yayılması ve müntesiplerinin müslüman olması sebebiyle 13.yy.’da etkisini kaybetti.
❖ Günümüzde mensubu yoktur.
❖ Gnostik Düalist Tanrı anlayışlı bir dindir.
❖ İyilik – kötülük Tanrısı / Işık – Karanlık Tanrısı
❖ Işık alemi – Hayat ağacı
❖ Karanlık alemi – Kötü şeyler – Arkan
❖ Kutsal Kitapları Arzhang’tır. (Layık)
❖ Mani tarafından yazılmıştır.
❖ Mani’ye 12 yaşındayken melek görünmüş, 24 yaşındayken melek öğreti getirmiştir. (tavn=ikiz)
❖ Din mensupları Mani’yi; Mecusilere Zerdüşt’ün manevi oğlu, Budistlere geleceğin Budası, Hıristiyanlara ise Faraklit olarak tanıtırlar.
❖ Uygurların önceleri Resmi dinidir.
❖ 5 Emir: Oruç-Dua-Sadaka, yalan söylememe, canlı öldürmeme, et yememe, mala önem vermeme
❖ 3 Mühür: Eline – Diline – Gönlüne hakim olmak
❖ Evlenmek hoş görülmez. Kötü Arkanların taklididir.
❖ Hz.Adem, Hz.Havva, Hz.Şit önemlidir.
❖ Misyonerlik vardır.
