Tefsir Usulü ve Tarihi:
❖ Tefsir Usulü Kaynakları:
❖ Kur’an ilimlerini toplayan ilk eser Haris el- Muhasibinin el-Akl ve Fehmu’l-Kur’an adlı eseridir.
❖ İlk tefsir usulü Said el-Hufi’nin el-Burhan fi Ulumi’l-Kur’an adlı eseridir.
❖ Zerkeşi – el-Burhan fi Ulumi’l-Kur’an
❖ Suyuti – el-İtkan fi Ulumi’l-Kur’an
❖ Şah Veliyullah Dihlevi – el-Fevzü’l-Kebir
❖ Tefsir İlminin Temel Kaynakları:
❖ a. Tefsir: Kur’an’ı açıklama ve yorumlama ilmidir.
❖ Müfessirde Bulunması Gereken Özellikler
❖ l.Arapçayı iyi bilme
❖ 2.Kur’an ilimlerine vakıf olma
❖ 3.Kur’an’a hakim olma
❖ 4.Hz. Peygamber’in sünnetini iyi bilme
❖ 5.Nüzul ortamını ve nüzul sebeplerini bilme
❖ 6.Akli ilimlerden de haberdar olma
❖ 7.Selefi Salihin’in görüşlerini bilme
❖ Tefsirde Oluşan İhtilafların Sebepleri
❖ 1.Kıraat farklılıkları
❖ 2.Kur’an’i lafızların çok anlamlılığı
❖ 3.Mutlak-mukayyed konusundaki ihtilaflar
❖ 4.Umum-husus ifade ettiği konusundaki ihtilaflar
❖ 5.Nasih-mensuh konusundaki ihtilaflar
❖ 6.Muhkem-Müteşabih konusundaki ihtilaflar
❖ 7. Seleften gelen farklı rivayetler
❖ b. Te’vil: Bir sözün muhtemel anlamlarından birini seçerek o sözle ilgili asıl manaya ulaşmak demektir.
❖ Te’vil ile Tefsir Arasındaki Farklar:
❖ 1.Tefsirde kesinlik vardır; Te’vilde yoktur
❖ 2.Tefsir lafızlarda; Te’vil manalarda görülür.
❖ 3.Tefsir tek anlama; Te’vil çok anlama gelir.
❖ 4.Tefsir ayetlerin zahiri manaları; Te’vil içsel manalarını ortaya çıkarır.
❖ Te’vil Çeşitleri:
❖ l.Beyâni Te’vil: Arapça kurallarına göre yapılır.
❖ İctihadidir.
❖ Kelamcılar, fıkıhçılar, müfessirler ve filologlar
❖ 2.Burhâni Te’vil: Akıl yürütme kullanılır.
❖ İslam filozofları (İbn Rüşd – Faslu’l-Makal)
❖ 3.İrfâni Te’vil: Tefekkür, keşf, sezgi ve ilham çerçevesinde yapılan te’vildir. (Mutasavvuflar)
❖ c.Meal: K.Kerim’in başka bir dile yaklaşık anlamlı veya ilave kelimelerle yapılan çevirisidir.
❖ İlk meal Berbericedir.
❖ Günümüze ulaşan en eski meal Mansur bin Nuh tarafından yapılan Farsça mealdir.
❖ d.Tercüme: Bir sözün manasını başka bir dilde aynı tabirle ifade etmektir.
❖ TEFSİR TARİHİ:
❖ A. Hz. Peygamber Döneminde Tefsir:
❖ Tebliğ, Tebyin ve Teşri görevi
❖ Toplumun seviyesi ve anlayışı gözetilmiştir.
❖ Kur’an’ı şu dört kişiden öğreniniz: Abdullah ibn Mes’ud, Muâz bin Cebel, Übey bin Kâb ve Sâlim
❖ K.Kerim yazılarak ve ezberlenerek korunmuştur.
❖ Peygamberimizin Tefsir Örnekleri
❖ Hacc-ı Ekber – Kurban Bayramı 1. Günü – Soru
❖ Hac/Sebil – Azık/Binek – Mücmelin Beyanı
❖ Vasat/orta Ümmet – Adalet – Lügavi Beyan
❖ Birr – Güzel Ahlak – Kavram Tarifi
❖ 1. Mücmelin Tebyini:
❖ Kendisinden ne kastedildiği kapalı olup, anlaşılması için bir beyana ihtiyaç duyan lafızdır.
❖ Ahkam, gayb, yaradılış, kader, kıyamet konuları
❖ 2.Mübhemin Tafsili:
❖ Kur’an’da açık olarak değil de ism-i işaret, ism-i mevsul, zamir, cins isim, belirsiz zaman, belirsiz mekan vb. bildirilen kelimelerin peygamberimiz tarafından açıklanmasıdır.
❖ Orta namaz – ikindi namazı
❖ 3.Umumun Tahsisi:
❖ Kapsayıcılığı genel olan bir lafzın, bir delille açıklanıp özel / hâs hale getirilmesidir.
❖ «Allah size yalnızca meyteyi, kanı, domuz etini ve Allah’tan başkasının adına kesilmiş olanı haram kıldı.»
❖ Meyte – Deniz Hayvanları istisnadır.
❖ Zina edenlere yüz celde vurulması – bekâr olanlar
❖ 4.Mutlakın Takyidi:
❖ Mutlak olarak kullanılmış bir lafzın belirgin hale getirilmesi / sınırlanması / kayıt altına alınmasıdır.
❖ Fatiha
❖ Hırsızlık suçu
❖ 5.Müşkilin Tavzihi: Ayetlerde ilk bakışta olduğu sanılan tenakuzu açıklığa kavuşturma.
❖ «İçinizden cehenneme girmeyecek kişi yoktur.»
❖ «Allah, iman edip dünya ve âhiret için yararlı işler yapanları altından ırmaklar akan cennetlere koyacaktır.»
❖ Hz.İbrahim örneği
❖ Siyah ipliğin beyaz iplikten ayrılması
❖ Fecri kazib – fecri sadık
❖ B. Sahabe Döneminde Tefsir:
❖ Mekke Ekolü
❖ Medine Ekolü
❖ Kûfe Ekolü
❖ Sahabe Tefsirinin Genel Özellikleri
❖ 1.Ayeti ayetle ve sünnetle tefsir etmişlerdir.
❖ 2.Kur’an’ı baştan sona tefsir etmemişlerdir.
❖ 3. Sahabeler arasında bazı ihtilaflar ortaya çıktı.
❖ 4.Rey ve yoruma az yer verilmiştir.
❖ 5.Tefsir bu dönemde tedvin edilmemiştir.
❖ 6.Kur’an’la ilgili kısa açıklamalarla yetinilmiştir.
❖ 7.Farklı din ve kültürlerin etkisi az görülür.
❖ 8.Daha çok sözlü yorumlar tercih edilmiştir.
❖ C.Tabiin Döneminde Tefsir:
❖ Mekke: Said bin Cübeyr – İkrime – Mücahid
❖ Medine: Zeyd bin Eslem – Muhammed Kurâzi
❖ Kufe: İbrahim en-Nehâi – Alkame bin Kays
❖ Tabiun Tefsirinin Genel Özellikleri:
❖ 1.Kur’an’ın bütünü tefsire konu olmuştur.
❖ 2.Hüküm çıkarma ve tarihi bilgiler yer almıştır.
❖ 3.İsrailiyat Kur’an tefsirine girmiştir.
❖ 4.İhtilaflar çoğalmıştır.
❖ 5.Mezhep temelli fikri tartışmalar olmuştur.
❖ 6.Tefsir henüz tedvin edilmemiştir.
❖ 7.Kur’an tefsirinde bazen kıyas da kullanılmıştır.
❖ D.Tedvin Dönemi Özellikleri:
❖ 1.Tefsir ilmi tedvin edilmiştir.
❖ 2.Tefsirde rey de kullanılmıştır.
❖ (Rivayet – Dirayet ayrımı)
❖ 3.K.Kerim baştan sona tefsir edilmiştir.
❖ (Mukatil bin Süleyman – Tefsirü’l-Kebir)
❖ Süfyan-ı Sevri – Tefsirü’s-Sevri
❖ Yahya bin Sellam – Tefsiru Yahya
❖ Yahya bin Ziyad el-Ferrâ – Meâni’l-Kur’an
❖ Ma’mer bin el-Müsenna – Mecazu’l-Kur’an
❖ Ebu Ubeyde – Mecazü’l-Kur’an
❖ Kaynak Bakımından Tefsir Çeşitleri:
❖ 1.Rivayet Tefsirleri: (Me’sur / Menkul / Nakli)
❖ Vahye en yakın kaynaklar olan hadis, sahabe ve tabiin tarafından aktarılan sözlerin nakledilmesine dayanan tefsir metoduna rivayet tefsiri denir.
❖ Rivayet Tefsirlerinin Zayıf Noktaları:
❖ 1.Mevzu (uydurma) haberleri çok ihtiva etmesi
❖ 2.İsnat sistemi olmayıp sadece metinlerin olması
❖ 3. Yapılan tefsirlere çokça İsrailiyat karışması
❖ Bazı Rivayet Tefsirleri:
❖ İbn Cerir et-Taberi – Camiu’l-Beyan
❖ (ilk – ansiklopedik – en önemli yorumu alır)
❖ İbn-i Ebî Hâtim – Tefsîru’l-Kur’âni’l-Azîm
❖ Ebu’l-Leys es-Semerkandî – Tefsiru’lKur’ani’l- Azîm
❖ Huseyin el-Bagavî – Meâlimu’t-Tenzîl
❖ İbn Kesîr – Tefsîru’l-Kur’âni’l-Azîm
❖ Firûzâbâdî – Tenvîru’l-Mikbâs min Tefsîr-i İbn Abbâs
❖ Celaleddin es-Suyûtî – ed-Durru’l-Mensûr
❖ Ebu İshak es-Sa’lebi – el-Keşf ve’l-Beyan
❖ Abdurrahman es-Seâlibi – el-Cevâhiru’l-Hisan
❖ 2.Dirayet Tefsirleri: (Rey / Ma’kul / Akli)
❖ Yalnızca rivâyetlere bağlı kalmayıp, hadisleri, sahabe ve tabiinin sözlerini esas almanın yanında Arap dili ve edebiyatı, mantık, kıyas, içtihada ve daha başka ilimlere dayanılarak yapılan Kur’ân tefsîrine dirayet tefsirleri denir.
❖ Ebu Mansur el-Maturidi Te’vilatu’l-Kur’an eseri ile dirayet tefsirinin kurucusu kabul edilir.
❖ Dirayet Tefsirlerine Yapılan Bazı Eleştiriler
❖ l.Aklın ön plana çıkması
❖ 2.Sahabe ve Tabiin görüşlerinin ihmal edilmesi
❖ 3.Kişisel görüşlerin yansıması
❖ 4.Gaybi konulara akli yorumlar yapılması
❖ Dirayet Tefsiri Çeşitleri
❖ a.Dilbilimsel Tefsir:
❖ F errâ – Meâni’l-Kur’an
❖ Ebu Ubeyde – Mecâzü’l-Kur’an
❖ İbn Kuteybe – Te’vilü Müşkilü’l-Kur’an
❖ Zemâhşeri – el-Keşşâf
❖ (Dilbilgisi – mantık – kıyas – tevil – i’caz)
❖ Dilbilimsel özelliğinden dolayı sonraki müfessirler, Keşşâf’ı dikkate almak zorunda kalmışlardır.
❖ Râgıb el-İsfehani – el-Müfredât fi Garibi’l- Kur’an
❖ b.Kelâmî Tefsir:
❖ Zemâhşeri – el- Keşşâf
❖ Fahrettin Razi – Mefâtihu’l-Gayb
❖ (Kelam – Felsefe – diğer ilimler – ansiklopedik)
❖ Kadı Beydâvi – Envâru’t-Tenzil
❖ (Kendinden önceki tefsirlerin özeti
❖ Keşşaf, el-Müfredat ve M.Gayb’dan alıntı)
❖ Şevkâni – Fethu’l-Kâdir
❖ İ.Maturidi – Tevilâtü’l-Kur’an
❖ (Kelam – fıkıh – fıkıh usulü)
❖ c.Fıkhî Tefsir:
❖ Mukâtil bin Süleyman: Tefsiru Hams Mie
❖ İ.Şafi – Ahkâmu’l-Kur’an
❖ Cessâs – Ahkâmu’l-Kur’an
❖ İbn Arabi – Ahkâmu’l-Kur’an
❖ Kurtûbi – el-Câmi li-Ahkâmi’l-Kur’an
❖ d. Tasavvufî Tefsir: (İşârî / Remzî)
❖ Tüsteri – Tefsiru’l-Kur’an
❖ Hüseyin es-Sülemi – Hakâiku’t-Tefsir
❖ Kuşeyri – Letâifu’l – İşârât
❖ İsmail Hakkı Bursevi – Ruhu’l-Beyân
❖ Âlûsi – Ruhu’l-Meâni
❖ Celâleyn Tefsiri:
❖ Celâlettin Mahalli – Celâlettin Suyûti (İsra)
❖ Lübbü’l-Tefâsir (Tefsirlerin özü)
❖ Muhtasar şeklinde yazılmıştır.
❖ Kelime tefsiri / eş anlamlı tefsir yapılmıştır.
❖ Önceki tefsirlerden yararlanılmıştır.
❖ Ayetlerin nuzül sebebi belirtilmiştir.
❖ Kıraat farklılıkları belirtilmiştir.
❖ Müteşabihler te’vil edilmiştir.
❖ Gereksiz ayrıntı ve İsrailiyatın olması sebebiyle eleştirilmiştir.
❖ Yöntem Bakımından Tefsirler:
❖ 1. Filolojik – Lügavi Tefsir: Dil ve filolojik açıdan yapılan tefsiri ifade eder.
❖ İ’rab – müşkil – vücûh – nezâir -garib gibi kavramların açıklaması yapılır.
❖ Seyyid K utub ( Fi Zilâli’l-Kur’an)
❖ Ebu Ubeyde (Mecâzü’l-Kur’an)
❖ 2.Mezhebi (Kelami) Tefsir Ekolleri:
❖ Mezhepleri merkeze alarak yazılan tefsirlerdir.
❖ Mutezile mezhebi ön planda olup Tevhid ve
❖ Adalet temelli olup akıl kullanılmıştır.
❖ Ebu Müslim el-İsfahani – Câmiu’t-Te’vil
❖ Kâdî Abdulcebbâr – Tenzîhu’l-Kur’ân
❖ Zemahşerî – el-Keşşâf
❖ Yusuf et-Tefayyiş – Himyanü’z-Zâd (İb âdi)
❖ Ebû Ca’fer Tûsî – et-Tibyân fi Tefsiri’l-Kur’an (Şia)
❖ 3.Çağdaş Tefsir Ekolleri:
❖ A.Konulu Tefsir Ekolü / Tefsiru’l-Mevzui
❖ Kur’an’daki bir konuyu, Kur’an’ın temel ilkelerine uygun bir şekilde tefsir etme yöntemidir.
❖ İbn Kayyım el-Cevziyye – et-Tıbyân fi- Aksâmu’l-Kur’an
❖ Râgıb el-İsfahani – el-Müfredât fi Garibi’l- Kur’an
❖ B.İçtimâi/Modernist/Sosyolojik Tefsir Ekolü
❖ Toplumdaki siyasi, sosyal ve kültürel sorunlara Kur’an’dan çözüm üretmeyi amaçlayan ekoldür.
❖ İslam’da ihyayı esas alır.
❖ Batı akımlarına karşı 19.asırda ortaya çıkan tepkisel bir tefsirdir.
❖ Akımın ilk çıktığı yer Mısır, ilk temsilcileri ise Muhammed Abduh ve öğrencisi Reşid Rıza’dır.
❖ Reşid Rıza – Tefsirü Menâr
❖ Mustafa Merâği – Tefsirü Merâği
❖ Seyyid Kutup – Fi Zilâli’l-Kur’an
❖ Mevdûdî – Tefhimü’l-Kur’an
❖ C. Bilimsel/İlmi Tefsir Ekolü:
❖ Kur’an’daki evren, insan ve canlılarla ilgili kevni ayetlerin, pozitif bilimlerin verileriyle tefsir edilmesini amaçlayan ekoldür.
❖ Bu ekol 20. Asırda Mısırlı Tantavi Cevheri ile zirveye ulaşmıştır. (el-Cevahir fi Tefsiri’l- Kur’an)
❖ D. Edebi Tefsir:
❖ Kur’an’ın belâgatı, muhteva zenginliği gibi konuları ele alan ekoldür.
❖ Bu ekolün kurucusu Emin el-Huli’dir.
❖ (Menâcihü Tecdîd-Makaleler)
❖ E. Tarihi Tefsir:
❖ Kur’an’ı nüzul sırasına göre tefsir etme yöntemidir.
❖ Muhammed İzzet Derveze – et-Tefsiru’l-Hadis
❖ G. İlhâdi Tefsir: İtikattan sapma, inanç bozukluğu ve İslam’a zarar verme amacıyla yazılan tefsirlerdir. (Şia)
❖ Ra’d’ı (gök gürültüsünü) – Hz. Ali’nin sesi,
❖ Berki (şimşek çakmasını) – kamçısının parlaması
❖ Zekatı – nefsi temizlemek; namazı – dua
❖ Ka’be = Hz.Muhammed; Kâ’be kapısı = Hz. Ali
❖ Bazı Türkçe Usul, Meal ve Tefsir Kitapları:
❖ İsmail Cerrahoğlu – Tefsir Usulü
❖ Muhsin Demirci – Tefsir Usulü
❖ Ali Turgut – Tefsir Usulü ve Kaynakları
❖ Ebussuud Efendi – İrşâdü’l-akli’s-selîm
❖ Ayıntâbi Mehmet Efendi – Tercemetü’t-Tıbyan fi Tefsiri’l-Kur’an
❖ Hasan Basri Çantay – Kur’an-ı Hakim ve Meali Kerim
❖ Mehmet Vehbi Efendi – Hülâsetü’l – Beyan
❖ Kur’an Yolu – TDV Komi syon
❖ M.Hamdi Yazır – Hak Dini Kur’an Dili
❖ (Rivayet – Akıl – Dilsel Tahlil – Esbab-ı Nuzül Mukaddime – Ehl-i Sünnet – Kıraat Bilgisi – İslam Tarihi)
❖ Ömer Nasuhi Bilmen – K.Kerim Türkçe Meali Âlisi ve Tefsiri
❖ Celal Yıldırım – İlmin Işığında Asrın Kur’an Tefsiri
❖ Süleyman Ateş – K.Kerim’in Yüce Meali
❖ Osmanlıda ramazan ayında padişahın huzurunda yapılan tefsir derslerine Huzur Dersleri denir.
❖ Bu tefsiri yapan yapan âlime de Muharrir denilir.
❖ KUR’AN İLİMLERİ
❖ K.Kerim ile ilgili ilimleri inceleyen ilim dalıdır.
❖ Zerkeşi – el-Burhan fi Ulumi’l-Kur’an
❖ Suyuti – el-İtkan fi Ulumi’l-Kur’an
❖ A.Kur’ân Lafızlarına Dair İlimler
❖ l.Uslubu’l-Kur’an: Kur’an’ın kendine özgü anlatım tarzını ifade eden bir terimdir.
❖ K.Kerim’in ses nizamındaki ahenk, lafız-mana dengesi, farklı seviyelere hitap, konuların iç içe bulunması gibi konuların işlendiği yöntemdir.
❖ 2.Mübhematü’l-Kur’an: K.Kerim’de açıkça belirtilmeyen kime veya neye delalet ettiği açıkça belli olmayan kapalı olan lafızların açıklanmasını amaçlayan Kur’an ilmidir.
❖ İsimlerin yerine kullanılan zamir, ismi mevsul, ismi işaret, ismi zaman, ismi mekan, künye, lakap ve sıfat gibi kapalı ifadelerin açıklanmasını amaçlar.
❖ Kendisinden söz edilen şahsı yüceltmek – Mesih
❖ Muhatabı tahkir etmek – Ebter
❖ Faili meşhur olmak – zevce – Hz.Havva
❖ Künye – Ebu Lehep
❖ 3.Garibu’l-Kur’an: Manası bazı şeylere başvurulmadan anlaşılmayan kapalı lafızlardır.
❖ İlk Abdullah ibn Abbas ile başlamıştır.
❖ Anlaşılmasında şiire başvurulmuştur. (istişhad)
❖ Ragım – Rumca – kitap
❖ Tur – Süryanice – dağ
❖ Siccil – Farsça – pişmiş taş
❖ Gassak – Türkçe – kokuşmuş su
❖ Râgıb el-İsfahani – el-Müfredat fi Garibi’l- Kur’an
❖ Yahya el-Yezidi, Ebu Ubeyd, Ferrâ, Ahfeş ve Kasım bin Sellâm gibi âlimler bu konuda önemlidir.
❖ İlk çalışmayı Nâfi bin Ezrâk yapmıştır.
❖ 4.Vücuh ve Nezâir: (el-Eşbâh ve’-Nezâir)
❖ Vücuh: Müşterek kelimelerin (Elfaz-ı Müşterek) sahip olduğu farklı anlamlardır.
❖ Eş sesli kelimeler demektir.
❖ Salat
❖ Ruh
❖ Islah
❖ Rahmet
❖ Tağut
❖ Hak
❖ Zulüm
❖ Hüda
❖ Kevser
❖ Af
❖ Kaza
❖ Ayn
❖ Nezâir: Müşterek lafzın sahip olduğu anlamlardan herhangi birinin Kur’an’daki kullanıldığı yerlerdir.
❖ Elfaz-ı Mutevâtıe (anlam beraberliği) de denilir.
❖ Eş anlamlı kelimeler demektir.
❖ K.Kerim
❖ Cennet
❖ Cehennem
❖ Mukatil bin Süleyman – Vücuh ve Nezâir
❖ Ali bin Vâfıd – Vücuh ve Nezair
❖ İbn Cevzi – Nüzhetü’l-Ayun
❖ 5.Aksamü’l-Kur’an:
❖ Yemin, söz, anlaşma, kuvvet, sağ el, ant
❖ İslam öncesi Arap toplumunda yaygın olarak kullanılan kasem, ifadeyi pekiştirmek, muhatabın dikkatini çekmek ve yemin edilen varlığın önemine dikkat çekmek için kullanılır.
❖ Allah kendi adına, Kur’an’a , Meleklere,
Kıyamet Gününe, Peygamberlere, Kainata ve kainattaki önemli varlıklara yemin etmiştir.
❖ 17 sure yeminle başlar.
❖ İbn Kayyım el-Cevziyye – et-Tıbyân fi Aksâmü’l-Kur’an
❖ Abdülhamid el-Ferâhi – İman fi Aksâmi’l- Kur’an
❖ B.Kur’ân’ın Manalarına Dair İlimler
❖ 1.Muhkem – Müteşâbih:
❖ Muhkem: Manası açık olan ayetlerdir.
❖ Açıklık bakımından en üst düzeydeki lafız türü olup genelde ahkam konularını içerir.
❖ Müteşâbih: Mâna yönünden birden fazla ihtimal taşıdığı için anlaşılması güç olan ayetlerdir.
❖ K.Kerim’de Kur’an’ın muhkem ve müteşâbih olduğuna dair ayetler vardır.
❖ a.Mutlak Müteşâbih:
❖ Mahiyetini Allah’ın bildiği müteşâbihlerdir.
❖ Ruh
❖ Sûr
❖ Dabbetü’l-Arz
❖ Arş
❖ Kürsi
❖ Kalem
❖ Levhi Mahfuz
❖ Sidre-i Münteha
❖ Beyti Mamur
❖ b.İzafi Müteşabih:
❖ Hârici bir açıklamaya ihtiyaç gösteren hafi, müşkil, mücmel, mübhem, müevvel, mutlak ve mukayyed kelimelerdeki garib kelimeler veya anlamında ihtilaf edilen kelimelerdir.
❖ Şâtibi – el-Muvâfakat
❖ Ahmed el-Hamadani – Müteşabihu’l-Kur’an İbn Teymiye – El-İklil fil Müteşabih ve’t-Te’vil Suyûti – Müteşâbihu’l-Kur’an
❖ 2.Hurûf-ı Mukatta’a (Hecâ):
❖ Ayet olup olmadıkları ihtilaflı olan bu harflerdir.
❖ 27 – Mekkî, 2 – Medeni toplam 29 surede vardır.
❖ Müteşâbihtirler.
❖ 14 farklı harf, 13 farklı okuyuş vardır.
❖ Selef: K.Kerim’in özü ve sırrıdır.
❖ Halef: Mutlaka anlamı vardır uygun anlam verilir.
❖ Ahfeş: Yemindir.
❖ Sibeveyh: Sure isimleridir.
❖ Ferrâ, Zemâhşeri, Kadı Beydâvi , İbn Teymiye ve Kutrub: Dikkat çekici harflerdir.
❖ 3.İ’câzu’l-Kur’ân:
❖ İnsanların Kur’an’ın benzerini getirmekten aciz kalmasıdır. (Sarfe Teorisi)
❖ KKerîm’in erişilmez üstünlüğünü ifade eder.
❖ K.Kerim beşerüstü bir kitaptır.
❖ Muhaliflere meydan okumuştur. (Tehaddi)
❖ K.Kerim’in İ’caz Yönleri:
❖ a.Nazım ve Te’lif
❖ b.Gaybi haberler içermesi
❖ c.Beşeriyetin ihtiyacını karşılaması. (Muamelat)
❖ d.Fenni mucizelere işaret etmesi. (Buruc)
❖ Vâsiti – İ’câzu’l-Kur’ân
❖ Bakıllâni – İ’câzu’l-Kur’ân
❖ Suyûti – İ’câzu’l-Kur’ân önemli eserlerdir.
❖ 4.Müşkilü’l Kur’ân:
❖ (Kur’ân’da Çelişki Vehmi)
❖ Âyetler arasında ilk bakışta var olduğu sanılan ihtilâfları inceleyen ilim dalı ve eserlerdir.
❖ Mevzu ihtilafı – hesap sorma / sormama
❖ Hakikat-Mecaz İhtimali – sarhoş görme / görmeme
❖ Fiilin isnadıyla ilgili müşkil – öldürme / atma
❖ Zıt anlamlılık – kalp – sükûnet / titreme
❖ İbn Kuteybe – Te’vilü Müşkilü’l-Kur’an
❖ Muhammed Abduh – Müşkilâtü’l-Kur’an
❖ 5.Tekraru’l-Kur’an:
❖ K.Kerim’deki tekrar eden ayetleri inceleyen ilimdir.
❖ Rahman Suresi
❖ Hz.Adem’in Kıssası
❖ Tekrarların amacı:
❖ Te’kid
❖ İyiliğe teşvik kötülükten sakındırma
❖ Tespit (sağlamlaştırma)
❖ Tasvir
❖ Şükürdür.
❖ 6.Mecazü’l-Kur’an: Bir anlamı bir karine sebebiyle gerçek anlamının dışında kullanmaktır.
❖ Bazı alimlere göre Kur’an’da mecaz yoktur.
❖ Boyunu hürriyete kavuşturma – köle
❖ Odun taşıma – laf taşıma
❖ Elleri kurumak – El – Göz – Kürsi – Arş
❖ 7.Münâsebetü’l-Kur’an:
❖ K.Kerim’deki uyum ile ilgili ortaya çıkan ilimdir.
❖ Vâkıa suresi son ayet: Rabbinin adını tesbih et.
❖ Hadîd suresi ilk ayet: Gökler ve yer Allah’ın adını tesbih eder.
❖ İlk fikir beyan eden Ebu Bekir en-Nisâburi’dir.
❖ İlk müstakil eser İbrahim el-Gırnâti’nin yazdığı el-Burhan fi Tertibi Suveru’l-Kur’an’dır.
❖ 8.Fezâilü’l-Kur’an :
❖ (Sevâdü’l -Kur’ an-Menâfiu’l -Kur’an):
❖ K.Kerim’deki surelerin faziletleri hakkında ortaya çıkan ilimdir.
❖ İ.Şafii – Menâfiu’l-Kur’an
❖ Zemâhşeri, Kadı Beydâvi ve Ebussuud Efendi bu konuda tefsirlerinde görüş bildirmişlerdir.
❖ C.Tarihî İçerikli Kur’ân İlimleri
❖ l.Kısasu’l-Kur’ân (Kur’ân Kıssaları)
❖ K.Kerim’deki kıssalardan bahseden ilimdir.
❖ Hz.Adem – İblis – Melekler
❖ Hz. Musa – Beni İsrail
❖ Hz.Süleyman – Belkıs
❖ Hz.Zülkarneyn
❖ Hz.Lokman – oğlu
❖ Hz.İsa
❖ Ahsenü’l-Kasas
❖ K.Kerim’de Geçen Bazı Kıssalar
❖ Ashâb-ı Kehf
❖ Ashâb-ı Uhdud
❖ Ashâb-ı Eyke (Hz.Şuayb, gölge günü, kasırga)
❖ Ashâb-ı Hicr (Semud, Vadi’l-Kura, Tebük, suyu men, sarsıntı, ses, yıldırım)
❖ Ashâb-ı Ress (örülmemiş kuyu, çukur, peygamberi yalanlama, Yemame)
❖ Ashâb-ı Karye ( Yasin, Mekke-Kudüs, sayha )
❖ Ebrehe’nin ordusu hakkındaki kıssalar
❖ Hz. Peygamber dönemindeki kıssalar
❖ 2.Esbâb-ı Nüzûl:
❖ Ayet veya surelerin iniş sebeplerini araştıran ilim.
❖ a.Doğrudan Hz. Peygamber’e sorulan sorulara cevaben inen âyetler
❖ b.Toplumda infiale sebep olan bir olay hakkında inen âyetler
❖ c.Herhangi bir meselenin dinî hükmünü beyan için inen ayetler
❖ E sb ab-ı Nuz ül Kriterleri
❖ l.Hadis usulü şartlarını taşıması
❖ 2.Ravinin adalet ve zabt sahibi olması
❖ 3.Rivayetin Peygamberimiz döneminde olması
❖ 4.Nuzül sebebiyle ayet arasında uygunluk olmalı
❖ 5.Rivayet muttasıl bir senetle olmalı
❖ 6.Birden fazla rivayet varsa sahih olanı alınır.
❖ Mücadele Suresi – Kocasını şikayet eden Havle binti Sa’lebe – Lakabı Mücadile’dir.
❖ Zıhar olayı
❖ Abese Suresi – Abdullah bin Ümmi Mektum
❖ Ahzab Suresi 37.ayet – Zeyd bin Harise
❖ Nisa suresi – Miras ayetleri – Hz. Cabir
❖ Vâhidi – Esbâb-ı Nuzül
❖ Suyuti – Lübâbün-Nûkül fi Esbab-ı Nuzül
❖ Abdülfettâh el-Kâdi – Esbâb-ı Nuzül
❖ İbn Şihâb ez-Zührî – Tenzîlâtü’l-Kur’ân
❖ İbn Teymiyye – et-Tibyân fî nüzûli’l-Kur’ân
❖ 3.Nâsih – Mensûh:
❖ K.Kerim’deki bazı hükümlerin sonra gelen ayetler tarafından kaldırmasıdır.
❖ Ahkam konularında olur.
❖ Ayetler arasında müşkil olması durumunda yapılır.
❖ a.Kur’ân’ın Kur’ân’ı neshi
❖ b.Kur’ân’ın sünneti neshi
❖ c.Sünnetin sünneti neshi
❖ d.Sünnetin Kur’ân’ı neshi
❖ Nesh bütünü kaldırır, emir ve nehiylerde olur, sonra gelen önceki hükmü nesheder.
❖ Kitap ve sünnette olur.
❖ Nesh risalet ile sona ermiştir.
❖ Kâtâde – Kitabı Nesh ve’l-Mensuh
❖ Kasım bin Sellam – Nasih ve’l-Mensuh
❖ D.Diğer Kur’an İlimleri:
❖ l.Kur’ân Lafızları / Elfâzu’l-Kur’ân
❖ Hakîkat; bir kelimenin, ilk konulduğu anlam
❖ Mecâz; bir kelmimenin hakîkî anlam dışında kullanılması
❖ İsti’âre; bir kelimenin başka bir kelimenin anlamını ödünç olarak kullanması
❖ (Yuva-dişi kuş)
❖ Teşbih; bir şeyi başka bir şeye benzetme
❖ Kinâye; bir şeyi dolaylı ve üstü kapalı anlatmak
❖ Hâs; tek bir manaya veya sınırlı sayıdaki fertlere delalet eden lafızdır. Sadece onlar için geçerlidir.
❖ Âmm; bütün fertleri kapsayan lafızdır.
❖ Mutlak; kayıtlanmamış, genel lafız, hüküm
❖ Mukayyed; bir sıfatla kayıtlanmış olan lafızdır.
❖ Garîb; anlamı kapalı olan lafızdır.
❖ Mübhem; Kur’ân’da ismi açıkça zikredilmeyip kapalı kalan lafız ve ibarelerdir.
❖ Veyl kelimesi yazıklar olsun anlamındaki Hümeze ve Mutaffifin suresinin ilk ayetleridir.
❖ Mantuk – Mefhum:
❖ Mantuk: Nasların açıkça ifade ettiği veya sözün söylendiği alanda delâlet ettiği mânadır.
❖ “Onlardan (ana baba) biri veya her ikisi senin yanında yaşlanırsa kendilerine ‘öf bile deme; onları azarlama; ikisine de güzel söz söyle”
❖ Ana babaya karşı öf demek yasaktır.
❖ Mefhum: Naslarda açıkça belirtilmemekle birlikte onlardan anlaşılan manalardır.
❖ a.Mefhûmu Muvâfakat: Söylenen hüküm ile çıkarılan hükmün birbirine uygunluğudur.
❖ Bazı alimler bunun için celî kıyas demiştir.
❖ Ayete göre ebeveynin dövülmemesi de gerekir.
❖ b.Mefhûmu Muhâlefet: Söylenen hüküm ile çıkarılan hükmün birbirine zıt olmasıdır.
❖ Akan kanın necis olması
❖ Ramazan Orucunun farz oluşu
❖ Teyemmüm
❖ Evlenilmesi haram olanlar
❖ 2.Mücmel – Mübeyyen:
❖ Mücmel, bir açıklama yapılmadıkça kendisinden kastedilen mananın anlaşılmadığı lafızlardır.
❖ Mübeyyen, açıklanan, beyan edilen demektir.
❖ Zekat – Tevbe 60.ayet
❖ Heluan – aceleci – sabrı az
❖ Kuru’
❖ 3.K.Kerim’de Siyak ve Sibak:
❖ K.Kerim’deki ayetler ve sûreler arasındaki bağlam ve bütünlüktür.
❖ Siyak-Sibakın Kur’an’daki Hiyerarşisi:
❖ a.Ayet içi cümleler arasındaki siyak-sibak
❖ b.Ayetler grubu arası siyak-sibak
❖ c.Sure içi siyak-sibak münasebeti
❖ d.Kur’an’ın bütünlüğü açısından siyak-sibak
❖ 4.İ’râbu’l Kur’ân / Kur’ân’ın Gramer Yapısı
❖ Kur’an âyetlerini gramer olarak inceleyen ilim dalı ve bu alanda yazılan eserlerin ortak adıdır.
❖ Hatib et-Tebrizi – el-Mulahhas fi İ’rabı’l-Kur’an
❖ 5.Emsalü’l-Kur’an:
❖ K.Kerim’deki mesellerden bahseden ilimdir.
❖ Meseller halka mal olan özdeyiş, atasözüdür.
❖ K.Kerim’de insanlara tenbih ve teşvik için bazı misallerin / örneklerin benzetilerek verilmesidir.
❖ Darb-ı mesel: Önceden benzerleri için kullanılan bir konunun yeni bir durum için söylenmesidir.
❖ Tevhide inanmayanlar – sağır, dilsiz, kör
❖ Ameller – fırtınalı bir günde savrulan kül
❖ Bitki örneği
❖ Hüseyin el-Beceli – el-Emsâlü’l-Kâmine
❖ İbn Kayyım el-Cevziyye – el-Emsâl fi’l-Kur’an
❖ 6.Fevâtihu’s-Suver: K.Kerim’deki surelerin başlangıçlarını inceleyen ilimdir.
❖ 7.Havâssu’l-Kur’an: K.Kerim’in bazı ayet ve sûrelerin belli bir tertibe göre okunması veya yazılması halinde niyet ve maksada uygun sonuçlar veren özelliklerinden bahseden ilimdir.
❖ 8.Hitâbu’l-Kur’an: Allah’ın Kur’an’daki hitap cümleleridir.
❖ Ey Nebi en çok kullanılan hitaptır.
❖ K.Kerim’de peygamberlere, insanlara, müminlere, kafirlere, cahillere, yalancılara, suçlulara, Beni İsraile, nefise, meleklere, cinlere ve hayvanlara hitap edilmiştir.
❖ 9.Nazmü’l-Kur’an: K.Kerim’deki var olan müthiş bir bütünlük, uyum ve insicama denir.
❖ İlk defa İbn Mukaffa kullanmıştır.
❖ İbn Nedim – Nazmü’l-Kur’an
❖ İbn Kuteybe – Te’vilü Müşkilü’l-Kur’an
❖ 10.Soru ve Cevaplar
❖ Muhatabı yönlendirmek, ikna etmek, gerçeği öğretmek, dikkat çekmek için kullanılmıştır.
❖ Cevap bazen aynı ayette bazen de başka ayetlerde verilmiştir.
❖ Allah; müminlere, meleklere, münafıklara, müşriklere ve ehli kitaba sorular sorulmuştur.
❖ ll.Meâni’l-Kur’an: Kur’an’nın filolojik tefsirini konu alan ilim dalı ve bu dalda yazılmış eserlerin ortak adıdır. (Garibu’l-Kur’an)
❖ Ragıb el-İsfahâni – el-Müfredat fi Garibu’l- Kur’an
❖ Yahya bin Ziyâd el-Ferrâ – Meâni’l-Kur’an
❖ Kur’an’da Lafızlar Arasındaki İlişkiler
❖ Mütebâyin Lafızlar: ( Ayrı anlamlılık) Lafızları ve anlamları farklı kelimelerdir.
❖ (Okumak- yazmak; mü’min – kafir – münafık)
❖ Müterâdif Lafızlar: (Eş anlamlılık) Lafızları farklı, anlamları aynı olan kelimelerdir. Allah, İlah, Rab
❖ Mütekârib lafızlar: (Yakın anlamlılık) Lafızları farklı, anlamları yakın olan kelimelerdir.
❖ Nevm (uyku) – sine (uyuklama)
❖ Müşterek Lafızlar: (Çok anlamlılık)
❖ Birçok farklı anlama delalet eden lafızlardır.
❖ Mütezad Lafızlar: (Zıt anlamlılık)
❖ bey’ – almak / satmak; as’as – gelmek / gitmek
❖ MODERNİST YÖNELİŞLER
❖ Tarihselcilik (historicism)
❖ İnsanı ve toplumu anlamak için mutlak surette tarihsel koşullara gidilmesi gerektiğini savunur.
❖ Semantik (Anlambilim)
❖ İlmî bir disiplin olarak semantik, bir dilin temelini oluşturan kelimeleri ayrıntılı bir şekilde tahlil ederek anlamlarını ortaya koymaktır.
❖ Toshihiko İzutsu bu alanda önemli bir kişidir.
❖ Semiyotik/Semiyoloji (Göstergebilim)
❖ Simge, sembol ve işaretlerin yorumlanmasıdır.
❖ Hermeneutik (Yorumsamacılık/Yorumbilimi)
❖ «Yunan mitolojisinde Tanrıların mesajlarını insanlara Hermes iletir, ilettiği bu mesajlara kendi yorumunu da katardı» düşüncesinden yola çıkarak Kutsal Kitapları yorumlamadır.
❖ Kur’ân Tefsirinde İsrâiliyat
❖ İsrâiliyât, Yahudi, Hıristiyan ve diğer kültürlerden İslâmiyet’e giren rivâyetler bütününe denir.
❖ İsrailiyyat, Ka’bü’l-Ahbar, Abdullah bin Selâm,
❖ Vehb bin Münebbih, Temim ed-Dârî gibi kişiler aracılığıyla İslam kaynaklarına geçmiştir.
❖ İsrailiyatın Tefsirlere Giriş Sebepleri:
❖ O dönemin kültür seviyesinin düşük olması
❖ İslam düşmanlığı
❖ Ehl-i kitaptan Müslüman olanların, toplumda seçkin, bilgili kişilerden sayılabilme istekleri
❖ Ehl-i kitaptan yeni Müslüman olanların, eski kültürlerini üzerlerinden atamamış olmaları
❖ K.Kerim’de geçen olaylar hakkında âlimlerin daha fazla bilgi edinmek istemeleri
❖ K.Kerim’de Ehl-i Kitaba atıflar yapılması
❖ İsrailiyatın Kur’an Tefsirine Giriş Yolları:
❖ Önceki kültürlerden gelen nakiller
❖ Ehl-i kitap hanımlarıyla evlenme izni
❖ İslam düşmanlarının çabaları
❖ Bazı hikayecilerin halkı oyalamak ve beğeni toplamak için uydurdukları rivayetler.
❖ Siyasi maksatla oluşan rivayetler
❖ Bazı konuların detayı için alınmış rivayetler
